Yazılar:
  • Bilgi ve Düşünce Faaliyeti
  • Sırrı Fâş Eylemek
  • yekinen
  • Tarhana İçen Çocukların Sosyolojisi II
  • Batlamyus ve Bilimsel Gerçekler!
  • Gel
EdebiFikir logo
eylem bir kız ismi değildir!
  • Anasayfa
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Derin Yapılanma
  • İletişim
  • Kategoriler
    • Buz Gibi Ofsayt!
    • Deneme
    • Dergi
    • Edebifikir Haber Ajansı
    • Fikir
    • Günlük
    • Haber
    • Hatıra Saklama Ofisi
    • Haykırış
    • Hikâye
    • Hikmet
    • Karikatür
    • Mektup
    • Mısra Güzeli
    • Kitap
    • Nümayiş
    • Poetika
    • Portre
    • Söyleşi
    • Şiir
    • Sinema
    • Sorgulama
    • Video
  • Dosyalar
    • Cemil Meriç
    • İsmet Özel
    • Kitap Pusulası
    • Sezai Karakoç
    • Vasiyetim
    • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
    • Sözlük
    • 2119
    • 2050
  • Anasayfa
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Derin Yapılanma
  • İletişim
  • Kategoriler
    • Buz Gibi Ofsayt!
    • Deneme
    • Dergi
    • Edebifikir Haber Ajansı
    • Fikir
    • Günlük
    • Haber
    • Hatıra Saklama Ofisi
    • Haykırış
    • Hikâye
    • Hikmet
    • Karikatür
    • Mektup
    • Mısra Güzeli
    • Kitap
    • Nümayiş
    • Poetika
    • Portre
    • Söyleşi
    • Şiir
    • Sinema
    • Sorgulama
    • Video
  • Dosyalar
    • Cemil Meriç
    • İsmet Özel
    • Kitap Pusulası
    • Sezai Karakoç
    • Vasiyetim
    • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
    • Sözlük
    • 2119
    • 2050

“A” Aynı Zamanda “B” Olamaz

Mehmet Erikli  |  18/10/2017  |  Kategori : Deneme   |  Okunma:1.545

1

Hürriyet kavramıyla özgürlük arasındaki farkları masaya yatıralım diyorum. İzafi kavramlar bunlar. Hal böyle olunca biri özgürlüğe hürriyet bir diğeri hürriyete özgürlük etiketi yapıştırıp yürüyüp gidiyor.

Evet haklısın. Fakat önce şu kavramların ne olduğuna bir bakalım. İlk olarak hürriyet kelimesini ele alalım. Politik açıdan yaklaşırsak bu kavramın bağımsızlığa atıfta bulunduğunu görürüz. Peki, neyin bağımsızlığıdır bu? Her bakımdan zorlama bir düşünceye, dikte edilen sisteme karşı cephe olarak da okuyabileceğimiz bu kavram, sosyolojik alanda şöyle tarif ediliyor ekseriyetle: “İnsan haklarıyla ilgili olan her şey…” Vay be dedirtiyor değil mi? Ne kadar da kilit ve güçlü bir kavrammış bu meğer. Ancak birçok kavramda olduğu gibi bunda da bazı sorunlarla karşılaşıyoruz. Mesela insanın kendi hürriyetini belirleme lüksü yoktur. Yasaların ve toplumsal normların dışında kendimize hürriyet alanı açamayız. Sadece haklarımızı koruyan birtakım merciler ve kurumlar vardır. Bu mercilerin başı hukuk. Yalnız insana güvence veremeyecek kadar güdük bir işleyişi var. Şimdi anayasacı hukukçular kızar bu söylediğimi duyduğunda. Laf aramızda hürriyet, devletleri düşündüğümüzde biraz da keyfi bir alandır. Sözgelimi Fransızların hürriyet anlayışıyla, İngilizlerin hürriyet anlayışı taban tabana zıttır. Meseleye kendi ölçülerince yaklaşmışlar ve kendi tatlı canlarının keyfiyetiyle hareket etmişlerdir.

Buna itirazım var abi. Şimdi sen insanın hürriyetini kendi belirlemeli gibi bir göndermede bulunuyorsun. Bu tehlikelidir bana göre. Eğer toplumsal normlar dışında kendi yasalarımızı ferdî olarak “hürriyetimizin” bekâsı için düzenleyecek olsaydık keşmekeşten kurtulamazdık.

Sen de haklısın. Buna da demokrasi diyorlar. Normal şartlar altında iki kişinin haklı olması çelişmezlik ilkesine bile ters takla attırırken şu ikili mutabakatı ve paylaşımcı “haklılığı” daha şık görünsünler diye demokrasi üzerinden sunmak iyi bir numara.

Abi lafını yine bölüyorum ancak, konuyu da biraz dağıtacak biliyorum da şu çelişmezlik olayını biraz açabilir misin?

Basit bir ilke bu aslında. Yasa olarak adlandıran da var. Mantığın ilkelerinden biridir. Aristo’dan miras. Şöyle de denebilir: “Bir şey, aynı zamanda hem kendisi hem de kendisinden başkası olamaz.” Sembolik anlatıda “A aynı zamanda B olamaz” şeklinde ifade edilebilir. Yani sözün özü iki kişi bir nesneye ya da fikre “A” demiyorsa bunun aksine sana göre “A” olabilir fakat bu bana göre “B” kardeşim diyorsa çelişmezlik yasasını ihlal etmiş olur. Tabiî mantık açısından bu böyle. Fakat bu bakış, demokrasidir. Demokrasimizin mantık hatalarıyla dolu olduğunu da hatırlatmakta fayda var. Meramımı anlattığımı düşünüyorum.

Sen de haklısın abi.

Keşke çelişmezlik yasasına uyacak bir yaklaşım geliştirsen.

Doğru diyorsun da ne düşüneceğimizi şaşırmış vaziyetteyiz. Şu çağda fikrinin hakkındansa, cebinin hakkını düşünen adamların yanında çıldırmamak elde değil.

Neyse, bak konuyu çok böldün. Hürriyet, özgürlük derken nerelere geldik. Hürriyet için diyeceğim son şey şudur: Birçok filozof hürriyetin içinde “irade”nin olduğunu söyledi, söylüyor. Evet, bu alanı oluşturan bir irade var. Bunu yadsıyamayız fakat bir toplumun iradesi, bir başka toplumun hürriyet anlayışıyla karşı karşıya gelebiliyor. Sonra bu hürriyet dediğimiz şey masa başında bile tasarlanabiliyor. Anlayacağın çok esnek bir alan bu alan. Bence bu bakımdan özgürlükten çok demokrasiyle akraba… Onunla karıştırılsa yadırgamam esasen.

Peki özgürlük?

Özgürlük tekil bir kavram. Bireyci bir anlayışın ürünü. Fakat ilk anlamından çok uzakta şimdilerde. Neredeyse yasalarla belirlenmiş durumda. Özgürlük yasa tanımaz bir alandır oysa. Kendisine dayatılan tüm kuralları iter bünyesi. Peki, özgürlüğün insan haklarıyla ilişkisi yok mu, normların dışında mı değerlendireceğiz bu kavramı? Öyle değil tabiî. Daha kapsayıcı ve “benci”dir özgürlük. İnsan haklarından fazlasıdır. Doğal hakların getirdiği bütün alanlar bu kavramın emrindendir. Nerede yaşayacağıma, nerede çalışacağıma ya da hayatımı kiminle birlikte geçireceğime karar verme hakkı benimdir. Diğer kişilerin haklarına saygılı olduğum sürece, dilediğim şeyi yapmamı kimse zorla engelleyemez ya da durduramaz. İşte tam olarak özgürlüğü böyle anlayabiliriz. Bu da Locke’un doğal haklar geleneğinden bir çıkarımdır. Tabiî tek bir bakış yok bu konuda. Mesela, kendi hareketlerini kontrol altında tutabilme becerisidir bir bakıma. Bu da daha sınırlayıcı görüş. Hume’un bakışına göre: “Özgürlükten, isteme belirlenmeden eylemde bulunmayı yani nedensiz eylemde bulunmayı ya da bir şey istemeden gelişigüzel eylemde bulunmayı anlarsak o zaman özgürlük yoktur.” Bu daha sağlıklı bir durum galiba.

Evet, abi şimdi biraz daha oturdu kafada. “Immanuel Kant‘a göre özgürlük bir ide’dir. Bu aynı zamanda insan aklının ürettiği ve insanın sahip olduğu bir olanağa ilişkin bir fikirdir. İnsanlar yaşarken istediklerini, eğilimleri, çıkarları belirleyebileceği gibi saf aklın ürünü olan ahlak yasası dediği bir yasa da belirleyebilir” diye okumuştum. Bu da Hume’un aksi bir görüş.

Bence en iyi görüş Adorno’nunki. İşi bitirmiş adam. Aldığım en yararlı notlardan biriydi bu konuda: “Özgürlük hiçbir zaman dayanaklı değildir, her zaman tehdit altındadır. Mutlak belirlilik her zaman özgürlük yoksunluğudur.”

Şimdiki zamanı özetlemiş; şimdiki zamandan bakmasa da.

Mehmet Erikli

Tweet

1 Yorum

  1. Mg 23.10.2017 00:38:53

    Kafam durdu bey nim buz kesti algılarım yok anlamıyorum anlamak istemiyorum hiç bir şey olmasa keşke.

    Cevapla

Bir cevap yazın Cancel reply

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Önceki Yazı

“Bırakma Beni”

Sonraki Yazı

Edebifikir Söyleşileri

İlgili Yazılar

  • 1

    Tarhana İçen Çocukların Sosyolojisi II

    Bilal Can
    Dünyanın bu yakasındaki çocukların...
  • Sezai Karakoç’un Hatıraları – 1

    Sizden Gelenler
    Cemal Süreya'nın biz yazmayı ondan...
  • Zamana Muhalif Bir Mekân: Irgandı Köprüsü

    Muhammed Furkan Kâhya
    Köprü denilince akla, iki yeri...
  • Postmodern Babil Efsanesi: Dilin Yeniden İnşası

    Mehmet Erikli
    İçinde bulunduğumuz dönem,...
Facebook
Twitter
YouTube
Instagram

Son Yorumlar

  • Bir Başka Açıdan “Yedinci Gün” için zeynep
  • yekinen için m. fatih
  • Kütüphanemizde duran ama okumadığımız kitaplar bize ne öğretir? – 5 için kütüphanesinden uzak üniversiteli
  • yekinen için Meclis-i Şuara
  • Birilerinin Suyu ve Ateşi Olmak için Nesnâs
  • Tarhana İçen Çocukların Sosyolojisi II için Halil Kütahyavi
  • Konuşan Tarih 4 için ihsan
  • Gerçek Kesit için google---
  • Birilerinin Suyu ve Ateşi Olmak için Muhtaç
  • Medfun Şiirler 7: Elveda için bana rahmet yerden yağar

Çok Okunanlar

  • Ayrılık Sevdaya Dahil
  • Doğruluk ve Gerçeklik
  • Türkçe Sözlükleri
  • Poetika Kelimesinin Tanımı ve Mahiyeti
  • Niçin Sevdiniz?
  • Suyum Unum Buğdayım
  • Ölüm Risalesi
  • “İyi de çocuk pencereden de düşebilir!”
  • Herkese Selam Sana Hasret
  • Genç Werther’in Acıları

Yazarlar

  1. Abdullah Karaca
  2. Adem Suvağcı
  3. Bahadır Dadak
  4. Bilal Can
  5. Celal Kuru
  6. Cüneyt Dal
  7. Davut Bayraklı
  8. Feyyaz Kandemir
  9. İbrahim Halil Aslan
  10. Mehmet Erikli
  11. Mehmet Raşit Küçükkürtül
  12. Mücahit Emin Türk
  13. Muhammed Furkan Kâhya
  14. Muhammet Emin Oyar
  15. Ömer Ertürk
  16. Ömer Can Coşkun
  17. Sizden Gelenler
  18. Süleyman Mete
  19. Sulhi Ceylan

Son Eklenenler

  • Bilgi ve Düşünce Faaliyeti

    Salih Mirzabeyoğlu
    15.01.2021

  • Sırrı Fâş Eylemek

    Sulhi Ceylan
    14.01.2021

  • yekinen

    Feyyaz Kandemir
    13.01.2021

  • Tarhana İçen Çocukların Sosyolojisi II

    Bilal Can
    12.01.2021

  • Batlamyus ve Bilimsel Gerçekler!

    Davut Bayraklı
    11.01.2021

Çok Okunanlar

  • Ayrılık Sevdaya Dahil
  • Doğruluk ve Gerçeklik
  • Türkçe Sözlükleri
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Derin Yapılanma
  • Poetika Kelimesinin Tanımı ve Mahiyeti
  • Niçin Sevdiniz?
  • İletişim
  • Suyum Unum Buğdayım

Kategoriler

  • 2050
  • 2119
  • Buz Gibi Ofsayt!
  • Cemil Meriç
  • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
  • Deneme
  • Dergi
  • Dosyalar
  • Edebifikir Haber Ajansı
  • Fikir
  • Günlük
  • Haber
  • Hatıra Saklama Ofisi
  • Haykırış
  • Hikâye
  • Hikmet
  • İsmet Özel
  • Karikatür
  • Kitap
  • Kitap Pusulası
  • Mektup
  • Mısra Güzeli
  • Nümayiş
  • Orada Neler Oluyor?
  • Poetika
  • Portre
  • Sezai Karakoç
  • Şiir
  • Sinema
  • Sorgulama
  • Söyleşi
  • Sözlük
  • Vasiyetim
  • Video

Sayfalar

  • Ana Sayfa
  • Derin Yapılanma
  • Dosyalar
  • İletişim
  • Racon
  • Sen de Yaz

Seçmeler

  • Yedi İklim Dergisi

    By EdebiFikir
    Yedi İklim Temmuz 2014’teki 292. Sayısı...
  • Anasayfa
  • İletişim
Copyright 2017 - Tüm hakları Edebifikir.com'a aittir...