Yazılar:
  • Tarih Nedir?
  • Yedi İklim - Mart 2021
  • Yunus Emre Hakkında Doğru Bilinen Yanlışlar
  • Yenilgi Yenilgi Büyüyen Yıllar Vardır
  • Yenileyen Yenilgi
  • Gölgeler Âlemi ve Yenilgi
EdebiFikir logo
eylem bir kız ismi değildir!
  • Anasayfa
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Derin Yapılanma
  • İletişim
  • Kategoriler
    • Buz Gibi Ofsayt!
    • Deneme
    • Dergi
    • Edebifikir Haber Ajansı
    • Fikir
    • Günlük
    • Haber
    • Hatıra Saklama Ofisi
    • Haykırış
    • Hikâye
    • Hikmet
    • Karikatür
    • Mektup
    • Mısra Güzeli
    • Kitap
    • Nümayiş
    • Poetika
    • Portre
    • Söyleşi
    • Şiir
    • Sinema
    • Sorgulama
    • Video
  • Dosyalar
    • Cemil Meriç
    • İsmet Özel
    • Kitap Pusulası
    • Sezai Karakoç
    • Vasiyetim
    • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
    • Sözlük
    • 2119
    • 2050
    • Devrim
    • Yenilgi
  • Anasayfa
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Derin Yapılanma
  • İletişim
  • Kategoriler
    • Buz Gibi Ofsayt!
    • Deneme
    • Dergi
    • Edebifikir Haber Ajansı
    • Fikir
    • Günlük
    • Haber
    • Hatıra Saklama Ofisi
    • Haykırış
    • Hikâye
    • Hikmet
    • Karikatür
    • Mektup
    • Mısra Güzeli
    • Kitap
    • Nümayiş
    • Poetika
    • Portre
    • Söyleşi
    • Şiir
    • Sinema
    • Sorgulama
    • Video
  • Dosyalar
    • Cemil Meriç
    • İsmet Özel
    • Kitap Pusulası
    • Sezai Karakoç
    • Vasiyetim
    • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
    • Sözlük
    • 2119
    • 2050
    • Devrim
    • Yenilgi

Aydınlanma İktidarlarının Hediyesi: Modern Hapishaneler

Muhammed Furkan Kâhya  |  07/09/2017  |  Kategori : Deneme   |  Okunma:1.852

Alcatraz Hapishanesi

Hapishane modern bir kurumdur. 18. asrın bitimine dek esamesinin bile okunmadığını söyleyebiliriz. Ne Osmanlı’da ne de dünyanın başka bir ülkesinde durum farklıydı. Bunun sebebini  “mahbes” ile “hapishane” kavramlarının farklı olmasına bağlayabiliriz. Çünkü mahbes, hapis fiilinin mekânıdır ve herhangi bir yer olabilir. Özel ve tanımlı bir mekân değil. Kule, zindan, kale, kuyu ve tersane gibi yerler örnek gösterilebilir. Berkitilmiş ve korunaklı olmaları bu mekânların ortak özellikleri olarak göze çarpıyor. Hapishane ise özel olarak tanımlanmış bir mekân. Ve sadece ceza çeken suçlular için kullanılır. Özel, tanımı ve işlevi belli bir kodes yahut odacık. Hapsolma fiili aslında bir ceza değil; asıl cezayı alana kadar kişinin toplumdan tecrit edilme işlemi.

Batı kaynaklı bu kurumun İngilizcesi “penitentiary”, kökeni “penitence”dır. Bu sözcüğün manası ise tövbedir. Hapishanelere bir nevi terbiye edici gözü ile bakılmış diyebiliriz. Bu durum Hıristiyanlık özelinde Protestanlık ve Katoliklik ile yakından alakalı. Aslında hapishanenin mucitleri Protestan’dır. Suçluları vicdanları ile baş başa bırakırsak onları geri kazanırız diyorlar. Hıristiyan Katolik felsefesine bakarsak dünya baştan çıkarıcıdır. Günaha çağırır. Bu sebeple mükemmelleşmemiz için vicdanımızla baş başa kalacağımız bir inziva gereklidir. İslam’da tabiat baştan çıkarıcı olarak görülmez. Dünya hayatı gayet meşru ve gerekli addedilir. Hıristiyanların felsefi yaklaşımı aydınlanma süzgecinden geçtikten sonra sekülerleşiyor ve 18. asrın sonunda modern anlamda hapishanelerin tarihi başlıyor. Bundan önce daha çok bedene yönelik cezalar mevcuttu ve bu dönemden itibaren giderek azaldı.

İlk hapishaneler ABD’nin Pensilvanya eyaletinde ortaya çıkıyor. 1776’da Amerikan Bağımsızlık Bildirisi ilan ediliyor. On üç koloni Büyük Britanya Krallığı’ndan ayrıldıklarını alenen açıklıyorlar. Akabinde hapishaneler kurulmaya başlanıyor. İlk kurulduklarında iki model olarak tasarlanıyorlar. Biri Philedelphia diğeri Auburn modeli. Philedelphia modelinde gece-gündüz tecrit mevcut. Auburn modelinde ise mahkûmlar gündüz konuşmamak kaydıyla sessizlik içinde çalışıyorlar. Gece tekrar hücrelerine gidiyorlar.

Hapis cezası ölüm ve eş değerindeki cezaları kaldırıyor gibi gözükebilir. Ölüm cezasının olmadığı durumlarda teşhiri veya damgalanmayı önlüyor sanılabilir. Buz dağının görünen yüzü gerçekten çok masum, makul ve ölçülü gibi duruyor. Ama durum bundan çok farklı. Hapis cezası, özünde aydınlanma iktidarının kendisini terbiye edici olarak görmesinin bir sonucudur. Bir başka ifade ile kendisini önce kilisenin, ardından Tanrı’nın yerine koyup insanları dönüştürme ya da terbiye etme misyonunun gereği ve aracı.

Osmanlı’ya hapishane kurumu çok dikkatli ve zekice yerleştirilmiş. Azınlık hakları, eşitlik derken reform adı altında bu kurum da kurulmuş. Islahat Fermanı’nda mahbes alanlarının iyileştirileceği söyleniyor. Hapishane diye bir kavram hâlâ yok. Ardından devlet erkânı tepki çekmemek için eski zarfın içine yeni bir mektup yerleştiriyor. Zindan olarak kullanılan bir dizi yerler hapishaneye çevriliyor. Ve halkın gözünde değişen hiç bir şey olmuyor. Avrupa’ya göre ise reform yapılmış oluyor.

Teorik olarak hapishaneler hakkında bunları dillendirmekte beis görmüyoruz. Ama pratikte gerçekten evdeki hesap çarşıya uymuyor. Tek kişilik hücre hapisleri insanların akıl sağlıklarını olumsuz etkiliyor. Akli dengesini kaybeden insanlar oluyor. Hapishaneler insanları ıslah edemiyorsa da suçluları insanlardan uzak tutmakta başarılı. Hapishane şartlarının iyi ya da kötü olması ise ortaya bir paradoks çıkarıyor. Hapishaneleri özenle kötü yerler haline getirmek, muhtemel potansiyel suçluları caydırmaya yardımcıdır; ne var ki bu da, hapishanelerin ıslah etme hedeflerine ulaşmayı oldukça güçleştirmektedir. Ancak hapishane koşulları daha az kötü hale geldikçe, hapsetmenin caydırıcı etkisi de orantılı olarak azalacaktır.

Muhammed Furkan Kâhya

Alcatraz Hapishanesinde bir hücre

Tweet

Bir cevap yazın Cancel reply

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Önceki Yazı

Edebifikir Söyleşileri

Sonraki Yazı

Yusuf’u Kaybedip Kenan’ı Bulmak

İlgili Yazılar

  • 2

    Sabahattin Âli’yi Kimler Öldürdü?

    Davut Bayraklı
    “Sağlığında nice ehl-i...
  • Tarhana İçen Çocukların Sosyolojisi V

    Bilal Can
    I. İçimizde mayalanan her hüzün,...
  • Şehrengîz

    EdebiFikir
    Meslek ve esnafların tanıtıldığı,...
  • 1

    Kitap, daima kitap, her zaman kitap…

    EdebiFikir
    İsmail Kara tarafından yazılan bu...
Facebook
Twitter
YouTube
Instagram

Edebifikir Radyo

Son Yorumlar

  • Yenilgi Yenilgi Büyüyen Yıllar Vardır için Obsidyen
  • Gölgeler Âlemi ve Yenilgi için Periferi
  • Yenilgi Yenilgi Büyüyen Yıllar Vardır için Ömer asaf
  • Yenilgi Yenilgi Büyüyen Yıllar Vardır için okur
  • Sermest Gezegeni Radyo Programı için .
  • Sermest Gezegeni Radyo Programı için Feyza
  • Sermest Gezegeni Radyo Programı için Abdullah
  • Mihrinaz için buradayımhep
  • Yenmek(!) = Yenilmek(?) için genel okuyucu
  • Dut Ağacı için hayri pıtır

Çok Okunanlar

  • Ayrılık Sevdaya Dahil
  • Doğruluk ve Gerçeklik
  • Türkçe Sözlükleri
  • Poetika Kelimesinin Tanımı ve Mahiyeti
  • Niçin Sevdiniz?
  • Suyum Unum Buğdayım
  • Ölüm Risalesi
  • “İyi de çocuk pencereden de düşebilir!”
  • Herkese Selam Sana Hasret
  • Genç Werther’in Acıları

Yazarlar

  1. Abdullah Karaca
  2. Adem Suvağcı
  3. Bahadır Dadak
  4. Bilal Can
  5. Celal Kuru
  6. Cüneyt Dal
  7. Davut Bayraklı
  8. Feyyaz Kandemir
  9. İbrahim Halil Aslan
  10. Mehmet Erikli
  11. Mehmet Raşit Küçükkürtül
  12. Mücahit Emin Türk
  13. Muhammed Furkan Kâhya
  14. Muhammet Emin Oyar
  15. Ömer Ertürk
  16. Ömer Can Coşkun
  17. Sizden Gelenler
  18. Süleyman Mete
  19. Sulhi Ceylan

Son Eklenenler

  • Tarih Nedir?

    EdebiFikir
    02.03.2021

  • Yedi İklim – Mart 2021

    EdebiFikir
    02.03.2021

  • Yunus Emre Hakkında Doğru Bilinen Yanlışlar

    Feyyaz Kandemir
    01.03.2021

  • Yenilgi Yenilgi Büyüyen Yıllar Vardır

    Celal Kuru
    27.02.2021

  • Yenileyen Yenilgi

    Mehmet Emir
    26.02.2021

Çok Okunanlar

  • Ayrılık Sevdaya Dahil
  • Doğruluk ve Gerçeklik
  • Türkçe Sözlükleri
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Poetika Kelimesinin Tanımı ve Mahiyeti
  • Derin Yapılanma
  • Niçin Sevdiniz?
  • Suyum Unum Buğdayım
  • Ölüm Risalesi

Kategoriler

  • 2050
  • 2119
  • Buz Gibi Ofsayt!
  • Cemil Meriç
  • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
  • Deneme
  • Dergi
  • Devrim
  • Dosyalar
  • Edebifikir Haber Ajansı
  • Fikir
  • Günlük
  • Haber
  • Hatıra Saklama Ofisi
  • Haykırış
  • Hikâye
  • Hikmet
  • İsmet Özel
  • Karikatür
  • Kitap
  • Kitap Pusulası
  • Mektup
  • Mısra Güzeli
  • Nümayiş
  • Orada Neler Oluyor?
  • Poetika
  • Portre
  • Sezai Karakoç
  • Şiir
  • Sinema
  • Sorgulama
  • Söyleşi
  • Sözlük
  • Vasiyetim
  • Video
  • Yenilgi

Sayfalar

  • Ana Sayfa
  • Derin Yapılanma
  • Dosyalar
  • İletişim
  • Racon
  • Sen de Yaz

Seçmeler

  • 12

    tarikat ve cemaatler devlete bağlanınca kâfirler sevinecek mi?

    By Mehmet Raşit Küçükkürtül
    SONY DSC (dör döküntü defteri –...
  • Anasayfa
  • İletişim
Copyright 2017 - Tüm hakları Edebifikir.com'a aittir...