Yazılar:
  • Yunus Emre Hakkında Doğru Bilinen Yanlışlar
  • Yenilgi Yenilgi Büyüyen Yıllar Vardır
  • Yenileyen Yenilgi
  • Gölgeler Âlemi ve Yenilgi
  • "Başkalarının Talihsizlikleri Baldan Tatlıdır"
  • Müsâbaka
EdebiFikir logo
eylem bir kız ismi değildir!
  • Anasayfa
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Derin Yapılanma
  • İletişim
  • Kategoriler
    • Buz Gibi Ofsayt!
    • Deneme
    • Dergi
    • Edebifikir Haber Ajansı
    • Fikir
    • Günlük
    • Haber
    • Hatıra Saklama Ofisi
    • Haykırış
    • Hikâye
    • Hikmet
    • Karikatür
    • Mektup
    • Mısra Güzeli
    • Kitap
    • Nümayiş
    • Poetika
    • Portre
    • Söyleşi
    • Şiir
    • Sinema
    • Sorgulama
    • Video
  • Dosyalar
    • Cemil Meriç
    • İsmet Özel
    • Kitap Pusulası
    • Sezai Karakoç
    • Vasiyetim
    • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
    • Sözlük
    • 2119
    • 2050
    • Devrim
    • Yenilgi
  • Anasayfa
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Derin Yapılanma
  • İletişim
  • Kategoriler
    • Buz Gibi Ofsayt!
    • Deneme
    • Dergi
    • Edebifikir Haber Ajansı
    • Fikir
    • Günlük
    • Haber
    • Hatıra Saklama Ofisi
    • Haykırış
    • Hikâye
    • Hikmet
    • Karikatür
    • Mektup
    • Mısra Güzeli
    • Kitap
    • Nümayiş
    • Poetika
    • Portre
    • Söyleşi
    • Şiir
    • Sinema
    • Sorgulama
    • Video
  • Dosyalar
    • Cemil Meriç
    • İsmet Özel
    • Kitap Pusulası
    • Sezai Karakoç
    • Vasiyetim
    • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
    • Sözlük
    • 2119
    • 2050
    • Devrim
    • Yenilgi

Edebiyat Nedir?

Adem Suvağcı  |  02/01/2020  |  Kategori : Deneme   |  Okunma:1.755

Edebiyat kelimesi, Batı dillerine Latince “harflerden meydana getirilmiş şey” anlamındaki “literatüre” kelimesinden geçmiş. Türkçeye edebiyat anlamından ziyade “kültürel birikim” ve “belli bir bilimsel alanda ortaya konan eserler bütünü” gibi yan anlamlarla geçer. Türkçede literatürün “harf” ve “yazmak” ilişkisine dayanan anlam, kökünün tesiriyle sonradan “yazım” anlamını da edinir. Kelimenin Türkçedeki asıl kökeni ise Eski Arapçadaki “ahlak, davet, terbiye, güzel huy, nezaket” gibi anlamlara dayanır. Türk Dil Kurumu (TDK) sözlüğü (2005) edebiyatı, “olay, düşünce, duygu ve hayallerin dil aracılığıyla sözlü veya yazılı olarak biçimlendirilmesi sanatı” olarak tanımlar.

Edebiyatın hakkında birçok tanım mevcut. Bu konuda öne çıkan düşünürlerden biri olan Antik Yunan Filozofu Aristoteles’in, Poetika adlı eserinde dram ve yazınsal ürünlerin genel anlamda bir taklit olarak tanımladığını görüyoruz. Hüseyin Uysal, “Edebiyat Nedir ve Edebiyatın İngilizce Öğretimindeki Önemi Nedir?” başlıklı makalesinde şu bilgiyi vermektedir. “Aristo der ki: ‘Taklit etme içgüdüsü insanoğlunda en eski zamanlardan beri mevcuttur ve yaratıkların en taklitçisi olduğumuz ve ilk derslerimizi taklitle öğrendiğimiz için hayvanlardan ayrılırız.’”

Aslında hangi tanım olursa olsun gerçek manada edebiyatın ve onun nesnesi olan edebî eserin ayırıcı kimliğini betimleyemez. Edebiyatın tanımı, edebî akımlara, topluluklara, eleştiri anlayışlarına veya edebiyat kuramlarına göre değişiklik gösteren bir konudur. Örneğin, Amerikan Yeni Eleştiri geleneğine yakın duran Rene Wellek ve Austin Warren’ın beraber yürüttükleri “Theory Of Lıterature” (Edebiyat ve Edebiyat İncelemesi) isimli çalışmaya göre, bir eseri edebî kılan şey; parçaların uyumlu bütünlüğü dâhil olmayanları dışarıda bırakabilme; ideolojik ve düşünsel angajmanlara (taahhütlere) karşı belli bir mesafe; eser itibariyle yazar gerçekliği arasındaki bir estetik mesafe; dilden muhtevaya parçadan bütüne buluşçu ve yaratıcı olabilme ve revnaklı (göz alıcı) bir hayâl gücüdür.

Edebiyat, malzeme olarak dili kullanan bir güzel sanat şubesidir. Hayatı ve düşünceyi sarmalayan düşsel ve imgesel betimlemelerin dilin yapısına dönüşmesidir. Veya estetik amaçlı oldukları kabul edilen yazılı eserler bütünüdür. Bir başka tanıma göre olayları somut hâle sokmakla felsefenin soyutluğunu giderir. Daha önce fark edemediğimiz duyguların, düşüncelerin, yaşam biçimlerinin düşünür kılmasıyla kültür ve geleneğimize dair farkındalığı arttırır. Bu bağlamda üretilen eserler sayesinde insanlar, toplumsal, tarihsel ve kültürel atmosfere nüfuz edebilme, kendi kültür, gelenek ve tarihi ile bütünleşebilme imkanı bulur.

İnsanın ortaya koyduğu en eski sanatlardan olan edebiyatın diğer sanatlara nazaran farklı tezahürleri var. Yukarıda da belirttiğimiz gibi bu tezahürlerden biri dildir. İnsanî duygular sözler ile şekillenir. Edebî eser, insan eliyle işlenen dille inşa edilir. İnsanı anlatan, dış realiteye yönelik eser sahibinin ya da muhatabının beklentisine yönelik şekillenir. Estetik bir nizam, ahenkli bir bütündür. İnsanın duygu ve düşünce dünyasını yansıtır.

Edebiyat, duyguları açığa çıkaran, ortaya koyan, onları irdeleyen, insan duygularını derinden betimleyen bir etkinlik olarak insan varoluşunu aydınlatabilecek önemli ipuçları vererek bir bakıma insanları birbirine daha yakından tanıtma görevi üstlenir. Bu sebeple edebî ürünler hem farklı kültürdeki hem de aynı kültür ve geleneğe bağlı olan bireylerin, birbirlerinin varoluşuna tanıklık etme ve varoluşsal deneyimlerini paylaşabilme imkânı buldukları ürünlerdir. Sevgi, nefret, umut, umutsuzluk, aşk, ıstırap gibi insan varoluşunun farklı yönleri edebiyat yoluyla daha anlaşılır ve tanıdık hâle gelir. İnsan edebî eser yoluyla duygulanırken ya da düşünürken kendi kendisiyle ve insanla yüzleşerek varoluşa katılabilme ve diğerlerinin tecrübelerini paylaşabilme imkânı bulur.

Diğer bütün güzel sanatlar gibi farklı zaman ve mekânlarda farklı görünüşlerde meydana çıkan edebiyat, başlangıçta sözlü yolla muhatabına ulaşmıştır. İlerleyen zamanlarda yazının keşfedilmesi ile edebî ürünler müthiş bir gelişme gösterir. Günümüzde bu serüven teknolojik imkânlarla devam etmekte. Yeni bir etkileşim platformunu önümüze sunan teknoloji, pek çok kültürün edebî faaliyetlerini, eserlerini, eğer olmuşsa bu kültürlerin geçirmiş olduğu köklü değişimleri, gelişmişlik düzeylerini, estetik ve entelektüel düzeylerini daha hızlı bir şekilde muhatabına aktarabiliyor.

Orhan Okay, edebiyata, güzel sanatlar çerçevesinde oluşturulan başka bir sistem olarak bakar. Ona göre Hegel’in disiplinli bir program haline getirdiği güzel sanatları, plastik (mimari, heykel, resim ve dekoratif sanatlar), fonetik (mûsiki) ve söz sanatı (edebiyat) olmak üzere üç grupta beş sanat olarak sistemleştirdiğini aktarır. Bu beş sanat basitten karmaşığa, müşahhastan mücerrede, maddeden mânaya, faydalıdan güzele doğru sıralandığı takdirde edebiyat her zaman zirvede görülür. Edebiyat hiçbir maddî malzemeye, alete, mekâna bağlı olmayan, tamamıyla zihnî bir sanattır. Duygu, düşünce ve hayalleri diğer sanatların ancak yoruma bağlı sembollerle ifade etmesine karşılık edebiyat maddî dünya izlenimlerinden şuur, şuur altı, mistik ve metafizik boyutlara kadar insanî olan her şeyi apaçık veya alegorik-sembolik şekilde ifade edilebilir.

Prof. Dr. Vefa Taşdelen, 2006 yılında Millî Eğitim Dergisi’nde yayımladığı “Edebiyat Eğitimi: Hermeneutik Bir Yaklaşım” adlı makalesinde edebiyata dair şunları aktarıyor: “Edebiyat, insana insandan haber verir, hep bir yaşantının tanıklığını yapar. Bir öyküde, bir romanda, bir biyografide, bir seyahat eserinde, bir anı yazısında, varoluşun tanıklığını yapan bir bakışla karşılaşırız. Bu, edebiyat eserlerini aynı zamanda, tarihsel ve toplumsal belgeler haline getiren bir özelliktir. Edebiyat eğitiminin öncelikli amaçlarından biri, öğrencinin, içindeki empati gücü ile, edebiyat ürününün tanıklığını yaptığı yaşantının dünyasına girmesine imkân tanımasıdır. (…) Nietszche’nin deyişiyle kendisini ‘gerçeğin elinde ölmekten kurtaracak’ üst bir yaşam sunar. Bu anlamda edebiyat eğitiminin işlevsel yönü, sadece estetik haz ve güzellik duygusunun geliştirilmesi ile sınırlı değildir. Varoluşa giren edebiyat, yalnızca hoşça vakit geçirme aracı olarak değil, bir yaşam öğretisi, bir varoluş duygusu, bir sorumluk bilinci olarak hayata yansır. Bu durumda, salt söylemek için söylemenin, yazmak için yazmanın, bir bakıma sıradan anlamıyla ‘edebiyatın’ ötesine geçer ve insanlık ideali uğruna konuşur. Dildeki güzellik amacını, insancıl yönelimlerde ve insanın tinsel gelişiminde bulur.”

 

Adem Suvağcı

Resim: Tsuchiya Rakusan
Tweet

Bir cevap yazın Cancel reply

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Önceki Yazı

Güzeli Kurtarmak

Sonraki Yazı

Harfler Âlemi

İlgili Yazılar

  • 2

    Sabahattin Âli’yi Kimler Öldürdü?

    Davut Bayraklı
    “Sağlığında nice ehl-i...
  • Tarhana İçen Çocukların Sosyolojisi V

    Bilal Can
    I. İçimizde mayalanan her hüzün,...
  • Şehrengîz

    EdebiFikir
    Meslek ve esnafların tanıtıldığı,...
  • 1

    Kitap, daima kitap, her zaman kitap…

    EdebiFikir
    İsmail Kara tarafından yazılan bu...
Facebook
Twitter
YouTube
Instagram

Edebifikir Radyo

Son Yorumlar

  • Yenilgi Yenilgi Büyüyen Yıllar Vardır için Obsidyen
  • Gölgeler Âlemi ve Yenilgi için Periferi
  • Yenilgi Yenilgi Büyüyen Yıllar Vardır için Ömer asaf
  • Yenilgi Yenilgi Büyüyen Yıllar Vardır için okur
  • Sermest Gezegeni Radyo Programı için .
  • Sermest Gezegeni Radyo Programı için Feyza
  • Sermest Gezegeni Radyo Programı için Abdullah
  • Mihrinaz için buradayımhep
  • Yenmek(!) = Yenilmek(?) için genel okuyucu
  • Dut Ağacı için hayri pıtır

Çok Okunanlar

  • Ayrılık Sevdaya Dahil
  • Doğruluk ve Gerçeklik
  • Türkçe Sözlükleri
  • Poetika Kelimesinin Tanımı ve Mahiyeti
  • Niçin Sevdiniz?
  • Suyum Unum Buğdayım
  • Ölüm Risalesi
  • “İyi de çocuk pencereden de düşebilir!”
  • Herkese Selam Sana Hasret
  • Genç Werther’in Acıları

Yazarlar

  1. Abdullah Karaca
  2. Adem Suvağcı
  3. Bahadır Dadak
  4. Bilal Can
  5. Celal Kuru
  6. Cüneyt Dal
  7. Davut Bayraklı
  8. Feyyaz Kandemir
  9. İbrahim Halil Aslan
  10. Mehmet Erikli
  11. Mehmet Raşit Küçükkürtül
  12. Mücahit Emin Türk
  13. Muhammed Furkan Kâhya
  14. Muhammet Emin Oyar
  15. Ömer Ertürk
  16. Ömer Can Coşkun
  17. Sizden Gelenler
  18. Süleyman Mete
  19. Sulhi Ceylan

Son Eklenenler

  • Yunus Emre Hakkında Doğru Bilinen Yanlışlar

    Feyyaz Kandemir
    01.03.2021

  • Yenilgi Yenilgi Büyüyen Yıllar Vardır

    Celal Kuru
    27.02.2021

  • Yenileyen Yenilgi

    Mehmet Emir
    26.02.2021

  • Gölgeler Âlemi ve Yenilgi

    Davut Bayraklı
    25.02.2021

  • “Başkalarının Talihsizlikleri Baldan Tatlıdır”

    Sulhi Ceylan
    24.02.2021

Çok Okunanlar

  • Ayrılık Sevdaya Dahil
  • Doğruluk ve Gerçeklik
  • Türkçe Sözlükleri
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Poetika Kelimesinin Tanımı ve Mahiyeti
  • Derin Yapılanma
  • Niçin Sevdiniz?
  • Suyum Unum Buğdayım
  • Ölüm Risalesi

Kategoriler

  • 2050
  • 2119
  • Buz Gibi Ofsayt!
  • Cemil Meriç
  • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
  • Deneme
  • Dergi
  • Devrim
  • Dosyalar
  • Edebifikir Haber Ajansı
  • Fikir
  • Günlük
  • Haber
  • Hatıra Saklama Ofisi
  • Haykırış
  • Hikâye
  • Hikmet
  • İsmet Özel
  • Karikatür
  • Kitap
  • Kitap Pusulası
  • Mektup
  • Mısra Güzeli
  • Nümayiş
  • Orada Neler Oluyor?
  • Poetika
  • Portre
  • Sezai Karakoç
  • Şiir
  • Sinema
  • Sorgulama
  • Söyleşi
  • Sözlük
  • Vasiyetim
  • Video
  • Yenilgi

Sayfalar

  • Ana Sayfa
  • Derin Yapılanma
  • Dosyalar
  • İletişim
  • Racon
  • Sen de Yaz

Seçmeler

  • 1

    Şiirle Göğeren ve Kardaşlanan Başkaldırı

    By EdebiFikir
    1. Bu günlerde Türkiye'nin kalbinin...
  • Anasayfa
  • İletişim
Copyright 2017 - Tüm hakları Edebifikir.com'a aittir...