Edebifikir Kitap Pusulası: Felsefe

Dosyamızın dokuzuncu yazısını Mehmet Erikli hazırladı: Felsefe

***

Giriş

Felsefe, Yunancada arıyorum anlamına gelen “phileo” ve bilgelik anlamına gelen “sophia” sözcüklerinden meydana gelmiş bir tanımlamadır. Düşün bilim olarak da adlandırılan felsefe, ontoloji, metafizik, epistemoloji, mantık, dil, matematik, geometri gibi birçok bilim ve farklı disiplinleri tanzim etmiş bir çatı olarak kabul edilir. Hemen hemen felsefenin ilgisini çekmemiş konu yoktur. Fakat bazı konular derinlemesine ele alınmışken bazıları da sathi bir şekilde irdelenmiştir. Felsefenin adını eski Yunandan aldığımız gibi onun ilk nüvelerini de orada buluruz.

Yunanlılar tarafından “bilgelik sevgisi” olarak tanımlanan felsefe, dönüşme halinde olan Yunan değerlerini tanımlayarak, evren tasavvurunu yeniden kurmanın aracı olarak görülmüştür. Böylece genel olarak dinin ortaya koyduğu evren tasarımına alternatif olduğu düşünülmüş yahut evren tasavvuru oluşturma işini üstlenmeyi denemiştir diyebiliriz. Felsefenin üstlendiği bu görevi yerine getirirken izlemesi gereken yöntem onun en önemli özelliği olarak karşımıza çıkar. Felsefenin yöntemi, şüphe, eleştiri, tanımlama, tutarlılık, sınıflama, ilkelere varma ve genelleştirme gibi özelliklere sahiptir. Buradaki en önemli soru şudur: Felsefî yöntem çerçevesinde ele alınan herhangi bir düşünce, kendisine yöneltilen sorulara cevap veremiyorsa, açıklamalarda çelişkiler varsa, tanımlar ile çıkarımlar arasında tutarsızlıklar oluşmuşsa yetersiz bulunur. Bu yetersizlik, cevabın kesinliğine, sağlamlığına bakılmaksızın tespit edilir. Nasıl yani? Eğer sorulan soru yeterliyse cevabın yetersizliği mesele edilmeyecektir. Bu haliyle felsefeye “iyi soru sorularak ulaşılabilen yer” de diyebiliriz.

Yunan toplumuna ait değerler için “dönüşme halinde” tabirinin kullanılması ezberden değildir. Felsefenin sistematik hale geldiği döneme kadar çok tanrılı yapıya sahip olan bir toplumun, içinden çıkamadığı keskin tartışmalar yaşanmış ve M.Ö 5. yüzyılda Sofistler ile trajedi yazarları tarafından sorgulanarak etkisizleştirilen değer dizilerinin (yani toplum değerlerinin) yetersizlikleri, yeni arayışları başlatmıştır. Öyle denir ki toplumu değer bunalımlarından kurtarmak ve yeni bir evren tasavvuru oluşturmak için filozoflar çaba göstermiş; Sokrates, Platon ve Aristo’nun kaygıları, Yunan toplumunu özellikle de Atina’yı değer bunalımlarından çıkarmıştır. Toplumu oluşturan temel değerleri de felsefe aracılığıyla yeniden tanımlamak ve kurmak istemişlerdir. Varlık, insan, bilgi, yöntem, ahlak, devlet gibi konular mantıkî tutarlılığa dayanan bir model çerçevesinde temellendirilirken tüm bu konuları ele alan üst disipline de felsefe adı verilmiş.

İlk felsefe Aristo tarafından dile getirilmiş; önce metafizik sonra da ontoloji adı verilen varlık anlayışı olarak bilinmiştir. Aristo ilk felsefe deyimini ilk ilkeleri araştırılması anlamında kullanmış. Yunanlılar tarafından yapılan ve hikmet anlayışıyla örtüşen bazı felsefe tanımlarının İslâm düşünürleri tarafından da benimsendiğini görürüz. Felsefe, mevcut olmaları itibarıyla mevcut olan her şeyin bilgisidir. Felsefe, ilahi ve insani olan şeylerin bilgisidir. Hatta felsefe, ölüme sığınmaktır, yani ölümü sevmektir gibi birçok tanım ve yaklaşım geliştirilmiştir. İlk İslâm filozofu olarak bilinen Kindi’ye göre felsefe, insanın gücü ölçüsünde varlığın hakikatini bilmesidir.

Sonuç olarak noktası olmayan bir düşünce sisteminin varlığın tamamına ilişkin sorular sorması, fikir üretmesi ve cevaplar araması sade bir disiplin değil, insanın yaşam pratiğini de ele alan bir düzen fikridir. Bu bakımdan felsefe sadece bir ders değil birçok farklı disiplini bir arada tutan çimentodur.

Felsefe Kitap Pusulası

1. Felsefe Terimleri Sözlüğü –  Prof. Dr. Bedia Akarsu / İnkılâp Kitabevi
2. Felsefeye Giriş – Ahmet Arslan / Adres Yayınları
3. Felsefe Nedir? –  Deleuze – Guattarı / YKY
4. Felsefe Tarihi – Prof. Macit Gökberk / Remzi Kitapevi
5. 20. Yüzyıl Felsefe Tarihi – Christian Delacampagne / İş Bankası Kültür Yay.
6. Batı’nın Kaynakları –  Mark A. Kishlansky / Açılım Kitap
7. Aydınlanmanın Diyalektiği – Theodor W. Adorno – Max Horkheımer / Kabalcı
8. Walter Benjamin Üzerine – Adorno / YKY – Cogito
9. Tehlikeli Rüyalar Görme Yılı – Slovoj Zizek / Encore Yayınları
10. Felsefe Yapma Sanatı – Bertrant Russell / Guguk Kuşu Yay.
11. Melez Bilinç – Daryush Shayegan / Metis
12. Çürümenin Kitabı – E.M Cioran  / Metis
13. Sisifos Söyleni – Albert Camus / Can Yayınları
14. Kindi ve İbn Sina Felsefesinin Temel Kavramları – Enver Uysal / Emin Yayınları
15. İbn Rüşd Felsefesi – Hüseyin Sarıoğlu / Klasik Yayınları
16. Bidayetü’l-Müctehid – İbn Rüşd / Beyan Yayınları
17. Aristoteles Felsefesi – Afşar Timuçin / Kavram Yayınları
18. Aristoteles Felsefesi: Temel Kavramlar ve Görüşler – Muttalip Özcan / Bilgesu Yayıncılık
19. Retorik – Aristoteles / YKY- Cogito
20. Nietzsche Paris’te (Fransızların Nietzsche Okuması) – Sadık Erol Er / Otonom Yayıncılık
21. Güç İstenci – Nietzsche /  Say Yayınları
22. Varlık ve Zaman Anlama Klavuzu – Kaan H. Ökten / Agora Kitaplığı
23. Varlık Ve Zaman – Martin Heidegger / Agora Kitaplığı
24. Kant – Allen W. Wood / Dost Kitapevi
25. Arı Usun Eleştirisi – Immanuel Kant

---

 

“Kitap Pusulası” Dosya Yazıları

• Sosyoloji
• Yeni Türk Edebiyatı
• Tasavvuf
• Türk Aydınlanması
• İslam Felsefesi
• Cumhuriyet Tarihi
• Sanat Tarihi
• Sezai Karakoç
• Felsefe
• Nurettin Topçu
• Mustafa Kemal