Yazılar:
  • Tarhana İçen Çocukların Sosyolojisi III
  • Sezai Karakoç'un Hatıraları - 2
  • Edebifikir Kitap Pusulası: Hatırat
  • Revü Gülütü
  • Bilgi ve Düşünce Faaliyeti
  • Sırrı Fâş Eylemek
EdebiFikir logo
eylem bir kız ismi değildir!
  • Anasayfa
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Derin Yapılanma
  • İletişim
  • Kategoriler
    • Buz Gibi Ofsayt!
    • Deneme
    • Dergi
    • Edebifikir Haber Ajansı
    • Fikir
    • Günlük
    • Haber
    • Hatıra Saklama Ofisi
    • Haykırış
    • Hikâye
    • Hikmet
    • Karikatür
    • Mektup
    • Mısra Güzeli
    • Kitap
    • Nümayiş
    • Poetika
    • Portre
    • Söyleşi
    • Şiir
    • Sinema
    • Sorgulama
    • Video
  • Dosyalar
    • Cemil Meriç
    • İsmet Özel
    • Kitap Pusulası
    • Sezai Karakoç
    • Vasiyetim
    • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
    • Sözlük
    • 2119
    • 2050
  • Anasayfa
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Derin Yapılanma
  • İletişim
  • Kategoriler
    • Buz Gibi Ofsayt!
    • Deneme
    • Dergi
    • Edebifikir Haber Ajansı
    • Fikir
    • Günlük
    • Haber
    • Hatıra Saklama Ofisi
    • Haykırış
    • Hikâye
    • Hikmet
    • Karikatür
    • Mektup
    • Mısra Güzeli
    • Kitap
    • Nümayiş
    • Poetika
    • Portre
    • Söyleşi
    • Şiir
    • Sinema
    • Sorgulama
    • Video
  • Dosyalar
    • Cemil Meriç
    • İsmet Özel
    • Kitap Pusulası
    • Sezai Karakoç
    • Vasiyetim
    • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
    • Sözlük
    • 2119
    • 2050

Mantık Atölyesi Ders Notları (12. Hafta)

EdebiFikir  |  16/12/2019  |  Kategori : Edebifikir Haber Ajansı   |  Okunma:2.515

Edebifikir-Mantık Atölyesi’nin 12. dersi, 14 Aralık Cumartesi günü İstanbul Mostar Gençlik Derneği’nde gerçekleştirdi. Sulhi Ceylan bu derste Cedel konusunu işledi.

DERSTEN NOTLAR

CEDEL

Sözlüklerde; “ipi sağlamca bükmek; birini sert bir yere düşürmek; düşmanlık veya tartışmada çetin olmak, cephe almak” gibi anlamlara gelen cedel, mantıkta ise bir tartışma sanatıdır. Karşı tarafın fikirlerini çürütmenin derdinde olan cedel burhanın hemen altındadır. Yani burhan gibi kesin delil vermez.

Cedelin Klasik Yunan’da karşılığı diyalektiktir ve cedeli ilk defa ortaya koyan Zenon’dur.

Fârâbî, cedeli şöyle tanımlıyor: “İnsana bir şeyi derinliğine araştırma, soruşturma gücü kazandırma, onun zihnini felsefenin temel prensiplerine ve temel hedeflerine hazırlama, kısacası insanı felsefe sanatına yönlendirme, hazırlama ve ona hizmet etme…”

İbn Sina ise “tartışmada karşı tarafı ikna etme ve delillerle onu susturma” olduğunu ifade ediyor. Cedelin amacı karşı tarafı susturmaktır. Bir insanın cedel yapabilmesi için cedele hazırlık yapması gerek. Kendi kendine cedelleşmesi lazım. Aynanın karşısına geçecek, bir fikir iddia edecek ve kendisi cevap verecek, iddiayı savunmak için sürekli yeni sorular soracak.

Genel olarak ise cedeli “burhanı idrakten aciz olanı ikna etme ve susturma sanatıdır” olarak tarif ediyorlar. Yani muhatabın burhanı anlayacak aklî ve zekâ seviyesinde değilse o zaman cedele başvururuz. Cedel de bir gerçeği arama biçimi, hakikâti arama yöntemi fakat burhana göre öncülleri farklı.

Cedelin Öncülleri

Cedelin iki öncülü var.

Meşhurât: Günümüz diline popüler bilgi olarak çevirebiliriz. Bir topluluğun veya çoğunluğun görüşleridir.

“Zulüm kötüdür.”, “Zıtlar birleşmez” gibi.

Meşhurât türünden önermeler halk tarafından kolayca kabul edilir.

Müsellemât: “Teslim” kökünden türemiş. Yani öyle bir önerme söylüyorsunuz ki bunu duyanlar teslim oluyor, önermenizi kabul ediyor. Müsellamat tartışmanın iki tarafı açısından kabul edilen önermelerdir.

Örneğin, bir Yahudi gelip derse ki, “Hz. İsa, babasız doğmuş olamaz.” Onu susturmak için şöyle denilebilir: “Hz. Âdem’in hem babasız hem de anasız olarak dünyaya geldiğini Yahudiler kabul ediyor. Sen de Yahudi’sin. O zaman bunu neden kabul etmiyorsun?” İşte bu müsellemât türünden oluyor.

Meşhurât ve müsellemâtı şöyle ayırıyorlar: “Büyük bir kısmı halk tarafından kabul edilmiş hükümlerdir meşhurâttır. Müsellemât ise çoğunlukla uzman kişiler ve belirli seçkin zümre tarafından kabul edilmiş hükümlerdir.”

Cedeli bir önerme kendisine evet ya da hayır diye cevap verilebilen bir önermedir. Cedelde karlı tarafın fikirlerini çürütmek için çeşitli taktikler uygulanır. İddianın zıddının doğruluğu ispatlanabilir yahut delile başka bir delil ile itiraz edilebilir.

Cedel sanatı, sorularla sürdürülür. Cedelde güçlü olmak, karşı tarafa üstünlük sağlamak için tarafların kendi iddiaları ile ilgili delil toplamaları, bu delilleri ilk etapta kendi kendileriyle tartışmaları gerekir.

Örnek,

“Âlem müessire muhtaç değildir.
Müessire muhtaç olmayan her şey kadimdir.
O halde âlem kadimdir.”

Bu cedeli iddianın cevabı şöyle olur:

“Âlem değişkendir.
Değişken olan kadim olamaz.
O halde âlem kadim değildir.”

Cedelde Uyulması Gereken Kurallar

Önermelerin ne dediği iki taraf açısından anlaşılır olmalı. Anlam kapalı olmamalı.

Önerme aşırı uzunlukta ve kısalıkta olmamalı. Denge önemli.

Tarafların birbirlerinin iddialarını tam olarak dinleyip sonra karşı görüşlerini bildirmeli.

Cedelde amaç iddianın çürütülmesidir. Kişilikler hedef alınmaz.

Konunun dışına çıkmak cedel kurallarına aykırıdır. Konu ile ilgisiz meseleler iddia olarak ileri sürülemez.

Kur’an-ı Kerim’de cedel hem övülmüş hem de yerilmiştir. Sırf düşmanlık sebebiyle hakikate aykırı yapılan cedel yeriliyor. Kişi hakikatin ne olduğunu bildiği ve kendisinin de haksız olduğunu bildiği halde küçük düşmemek için iddiasını savunması haramdır. Bu durum hakikate karşı ahlaksızlıktır.

Konuyu bir hadis ile bitirelim:

“Bir gün Resûlullah (s.av), ashâb-ı kirâmın arasında otururken, bir kişi gelip Hazret-i Ebûbekir’e hakaret ederek onu üzdü. Ancak Ebûbekir (r.a.) sükût edip cevap vermedi. O kimse ikinci defa aynı şekilde hakaret ederek eziyet verdi. Ebûbekir (r.a.) yine sükût etti. Adam üçüncü sefer de hakaret edince, Hazret-i Ebûbekir ona hak ettiği cevâbı verdi. Bunun üzerine Allah Resûlü hemen kalkıp yürüdü.” Hazret-i Ebûbekir de hemen ardından yetişerek:

– “Ey Allâh’ın Resûlü, yoksa bana darıldınız mı?” dedi. Allah Resûlü:

– “Hayır, darılmadım. Semâdan bir melek inmiş, o kimsenin sana söylediklerini yalanlıyor, senin adına ona cevap veriyordu. Sen karşılık verip intikamını alınca melek gitti, onun yerine şeytan geldi. Bir yere şeytan gelince ben orada durmam!” buyurdular.

Aktaran: Adem Suvağcı

Mantık Atölyesi – Ders Notları – (1. Hafta)
Mantık Atölyesi – Ders Notları – (2. Hafta)
Mantık Atölyesi – Ders Notları – (3. Hafta)
Mantık Atölyesi – Ders Notları – (4. Hafta)
Mantık Atölyesi – Ders Notları – (5. Hafta)
Mantık Atölyesi – Ders Notları – (6. Hafta)
Mantık Atölyesi – Ders Notları – (7. Hafta)
Mantık Atölyesi – Ders Notları – (8. Hafta)
Mantık Atölyesi – Ders Notları – (9. Hafta)
Mantık Atölyesi – Ders Notları – (10. Hafta)
Mantık Atölyesi – Ders Notları – (11. Hafta)

Tweet

Bir cevap yazın Cancel reply

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Önceki Yazı

İlk Yapma Dil: Bâleybelen

Sonraki Yazı

Soru İşareti 3

İlgili Yazılar

  • 7

    Edebifikir Oku, Kendi Nefsine Alaycı Bir Tebessüm Bırak

    EdebiFikir
    Neymiş efendim, 2020 bitmiyormuş....
  • 2

    Edebifikir Yazarları ve 2050

    Feyyaz Kandemir
    Bahadır Dadak: Bahadır Dadak’ın...
  • 13

    Yazarlarımızın Sonbahar Halleri

    EdebiFikir
      Bahadır Dadak: Büyük şehirden...
  • 5

    Güzün Boz Bulanık Saçlarını Taramak

    EdebiFikir
    Yine buluştuk. Buluştuk, çünkü...
Facebook
Twitter
YouTube
Instagram

Son Yorumlar

  • Bana Verilen Armağan için dönem bitiyor ve ben
  • Şimdi ya Sonra Belki de Dün için Ketebet
  • En Sevdiğimiz Kitap İsimleri için Ambrosia
  • Sırrı Fâş Eylemek için Nagehan
  • Revü Gülütü için Nesnâs
  • Revü Gülütü için Yarı donuk hevesimi ellerine veriyorum
  • Tarhana İçen Çocukların Sosyolojisi II için Kardeş
  • Sırrı Fâş Eylemek için Meclis-i Mebusan
  • Bir Başka Açıdan “Yedinci Gün” için zeynep
  • yekinen için m. fatih

Çok Okunanlar

  • Ayrılık Sevdaya Dahil
  • Doğruluk ve Gerçeklik
  • Türkçe Sözlükleri
  • Poetika Kelimesinin Tanımı ve Mahiyeti
  • Niçin Sevdiniz?
  • Suyum Unum Buğdayım
  • Ölüm Risalesi
  • “İyi de çocuk pencereden de düşebilir!”
  • Herkese Selam Sana Hasret
  • Genç Werther’in Acıları

Yazarlar

  1. Abdullah Karaca
  2. Adem Suvağcı
  3. Bahadır Dadak
  4. Bilal Can
  5. Celal Kuru
  6. Cüneyt Dal
  7. Davut Bayraklı
  8. Feyyaz Kandemir
  9. İbrahim Halil Aslan
  10. Mehmet Erikli
  11. Mehmet Raşit Küçükkürtül
  12. Mücahit Emin Türk
  13. Muhammed Furkan Kâhya
  14. Muhammet Emin Oyar
  15. Ömer Ertürk
  16. Ömer Can Coşkun
  17. Sizden Gelenler
  18. Süleyman Mete
  19. Sulhi Ceylan

Son Eklenenler

  • Tarhana İçen Çocukların Sosyolojisi III

    Bilal Can
    20.01.2021

  • Sezai Karakoç’un Hatıraları – 2

    Sizden Gelenler
    19.01.2021

  • Edebifikir Kitap Pusulası: Hatırat

    Abdurrahman Mıhçıoğlu
    18.01.2021

  • Revü Gülütü

    Sizden Gelenler
    16.01.2021

  • Bilgi ve Düşünce Faaliyeti

    Salih Mirzabeyoğlu
    15.01.2021

Çok Okunanlar

  • Ayrılık Sevdaya Dahil
  • Doğruluk ve Gerçeklik
  • Türkçe Sözlükleri
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Derin Yapılanma
  • Poetika Kelimesinin Tanımı ve Mahiyeti
  • Niçin Sevdiniz?
  • İletişim
  • Suyum Unum Buğdayım

Kategoriler

  • 2050
  • 2119
  • Buz Gibi Ofsayt!
  • Cemil Meriç
  • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
  • Deneme
  • Dergi
  • Dosyalar
  • Edebifikir Haber Ajansı
  • Fikir
  • Günlük
  • Haber
  • Hatıra Saklama Ofisi
  • Haykırış
  • Hikâye
  • Hikmet
  • İsmet Özel
  • Karikatür
  • Kitap
  • Kitap Pusulası
  • Mektup
  • Mısra Güzeli
  • Nümayiş
  • Orada Neler Oluyor?
  • Poetika
  • Portre
  • Sezai Karakoç
  • Şiir
  • Sinema
  • Sorgulama
  • Söyleşi
  • Sözlük
  • Vasiyetim
  • Video

Sayfalar

  • Ana Sayfa
  • Derin Yapılanma
  • Dosyalar
  • İletişim
  • Racon
  • Sen de Yaz

Seçmeler

  • Siste Söyleniş

    By Yahya Kemal Beyatlı
    ...
  • Anasayfa
  • İletişim
Copyright 2017 - Tüm hakları Edebifikir.com'a aittir...