Yazılar:
  • Tarhana İçen Çocukların Sosyolojisi III
  • Sezai Karakoç'un Hatıraları - 2
  • Edebifikir Kitap Pusulası: Hatırat
  • Revü Gülütü
  • Bilgi ve Düşünce Faaliyeti
  • Sırrı Fâş Eylemek
EdebiFikir logo
eylem bir kız ismi değildir!
  • Anasayfa
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Derin Yapılanma
  • İletişim
  • Kategoriler
    • Buz Gibi Ofsayt!
    • Deneme
    • Dergi
    • Edebifikir Haber Ajansı
    • Fikir
    • Günlük
    • Haber
    • Hatıra Saklama Ofisi
    • Haykırış
    • Hikâye
    • Hikmet
    • Karikatür
    • Mektup
    • Mısra Güzeli
    • Kitap
    • Nümayiş
    • Poetika
    • Portre
    • Söyleşi
    • Şiir
    • Sinema
    • Sorgulama
    • Video
  • Dosyalar
    • Cemil Meriç
    • İsmet Özel
    • Kitap Pusulası
    • Sezai Karakoç
    • Vasiyetim
    • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
    • Sözlük
    • 2119
    • 2050
  • Anasayfa
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Derin Yapılanma
  • İletişim
  • Kategoriler
    • Buz Gibi Ofsayt!
    • Deneme
    • Dergi
    • Edebifikir Haber Ajansı
    • Fikir
    • Günlük
    • Haber
    • Hatıra Saklama Ofisi
    • Haykırış
    • Hikâye
    • Hikmet
    • Karikatür
    • Mektup
    • Mısra Güzeli
    • Kitap
    • Nümayiş
    • Poetika
    • Portre
    • Söyleşi
    • Şiir
    • Sinema
    • Sorgulama
    • Video
  • Dosyalar
    • Cemil Meriç
    • İsmet Özel
    • Kitap Pusulası
    • Sezai Karakoç
    • Vasiyetim
    • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
    • Sözlük
    • 2119
    • 2050

Mantık Atölyesi Ders Notları (15. Hafta)

EdebiFikir  |  06/01/2020  |  Kategori : Edebifikir Haber Ajansı   |  Okunma:2.414

1

Edebifikir-Mantık Atölyesi’nin on beşinci dersi, 4 Ocak Cumartesi günü İstanbul Mostar Gençlik Derneği’nde gerçekleştirdi. Sulhi Ceylan bu derste; klasik mantığın son konusu olan Muğâlata’yı ele aldı.

DERSTEN NOTLAR

MUĞÂLATA

Bu hafta, klasik mantığın son konusu olan muğâlatadayız. Türkçe karşılığı safsata.  Gerçi muğâlata; safsata ve müşağâbe diye ikiye ayrılıyor. Muğâlata ve safsata arasında fark olduğunu söylüyorlar lâkin genel olarak birbiri yerine kullanılıyor. İbn Rüşd de birbiri yerine kullanmış.

Muğâlata, kesinlik derecesine göre beş sanatın sonuncusu. Kesinliği için sıfır diyebiliriz. Peki, niye var o zaman? Çünkü insanlar, burhanmış gibi kullanıyorlar bunu. Bu yüzden Fârâbî, bunu bilmezseniz insanlar size karşı muğâlata yapar siz de bunu burhan zannedersiniz diyor. Muğâlatanın ana özelliği, doğruymuş gibi görünen yanlış olması.

Muğâlata, “ğalat”tan türemiş. Ğalat ise “nutuk ve sözde yanılmak” demek. Muğâlata “doğruya benzeyen yanlış öncüllerden veya meşhurâttan olan yanlış öncüllerden yahut da yanlış olan vehmi öncüllerden kurulan kıyas” şeklinde tanımlanıyor. Muğâlata kasıtlı yapılırsa müşâğebe, bilmeden yapılıyorsa safsata ismini alıyor. Klasik mantıkçılar, şayet muğâlatayı bilinmezse tuzağına düşülebileceği için bu konuyu işlemişler. Çünkü muğâlatanın amacı karşındakini aldatmak, onu yenmek, çeşitli oyunlarla aldatmak için yapılır.

Muğâlatanın esaslarını sistemli olarak ilk kez Aristoteles sofistlerin iddialarını çürütmek için yazdığı Sofistik Çürütmeler isimli eserinde ortaya koymuştur. Ebheri, muğâlatayı “doğruya benzeyen yanlış, meşhur ya da vehme dayalı yanlış öncüllerden oluşan kıyas şeklinde” tanımlamıştır. Vehmiyât, kuruntuya dayanır. Yani olmayan şeyi varmış gibi kabul etmeyi içerirler.

Safsatanın altı yöntemi var: Çürütme, şaşırtma, “mukâbere yani doğruluğu apaçık şeyler hakkında ileri geri konuşarak muhatabı şüpheye sevk etme”, tartışma sırasında dil hatasına sevk etme, tartışma sırasında kargaşaya sevk etme, susturma.

İşte bu yöntemlere kişi, karşısındaki kişiyi yenmek için saldırır. Hangi yöntem uygunsa ona kullanıp başarıya ulaşmak ister. Önemli olan karşındaki kişiyi yenmektir ve doğrunun hiçbir önemi yoktur. Zaten bu yüzden safsata deniyor.

Alev Alatlı safsatayı şöyle tanımlıyor: “Bir düşünceyi ortaya koyarken ya da anlamaya çalışırken yapılan yanlış çıkarsamaların tamamına safsata denir. Günümüz Türkçesinde safsata kelimesi ‘Kusurlu akıl yürütme’ anlamını kaybetmiş, ‘yanlış inanç’ mânâsında kullanılır olmuştur. Oysa safsata, insanın muhakeme yetisinin yanlış yönde kullanımıdır. Çoğu kez ön yargı, eksik bilgi, batıl inanç, duygusallık, yersiz gönderme, acelecilik, özensizlik, genelleme, duygu sömürüsü, Türkçeyi kötü kullanma gibi genellemelere dayanır.”

Muğâlata neden yapılır, bunu konuşalım.

Ön Yargı: Nedir ön yargı? Yargının önündeki şeydir. Dolayısıyla yargıya varamıyorsun. Neye varıyorsun, yanlış bir yargıya varıyorsun. Seni engelliyor.

Eksik Bilgi: İnsanı yanlış bilgiye götürür. Kem âlet ile kemâlât olmaz.

Duygusallık: Aklî karar vermeyi engeller. Duygusallık aklın üzerine çekilmiş bir perdedir.

Özensizlik: İlmin ana şartlarından biri özendir. Özensizlik aslında kişinin kendisine karşı saygısızlığıdır. Özensizliğin olduğu yerde ilim olmaz.

Klasik mantık kitaplarında muğâlata için şöyle bir örnek verilir.

“Her varlığın bir yeri ve yönü vardır;
Allah da vardır;
Öyleyse Allah’ın da bir yeri ve yönü vardır.”

Bu kıyas vehme dayalıdır. Çünkü her varlığın değil her yaratılmışın yeri ve yönü vardır.

Safsata ve müşâğabenin farklı tanımları var. İlk söylediğimiz en genel tanımı. “Yanlış olan vehmî öncüller (kesin) hüküm karşılığında alınırsa buna ‘safsata’, cedel karşılığında alınırsa buna da ‘müşâğabe’ adı verilir.”

Meşhur olmadığı halde meşhur önermelere benzeyen öncüler vasıtasıyla kurulan kıyasa müşâğabe deniyor.

“Filan kimse kuşkulu bir şekilde gece karanlıkta dolaşır;
Kuşkulu bir şekilde gece karanlıkta dolaşan zâhiddir;
Öyleyse filan kimse zâhiddir!” hilaf-ı meşhurdur. “

Hâlbuki gece karanlıkta dolaşan zahir değil hırsızdır. Halk arasından böyle bilinir.

Muğâlatanın Değeri:

Muğâlatanın hiçbir değeri yok. Yani, kesin bilgi açısından değeri yok. Değeri nerede peki, diye soracak olursanız; değeri, ne olduğunu bilip bu tuzağa düşmemek için gerekliliğinde saklı.

İslâm Mantıkçıları muğâlatayı, burhan, cedel, hitabet ve şiirden sonra beş sanatın sonuncusu olarak ele almış ve onun en değersiz kıyas olduğunu ifade etmişlerdir. Yani bozuk bir kıyastır. Ancak şek ifade edebilir.

Aktaran: Adem Suvağcı

Mantık Atölyesi – Ders Notları – (1. Hafta)
Mantık Atölyesi – Ders Notları – (2. Hafta)
Mantık Atölyesi – Ders Notları – (3. Hafta)
Mantık Atölyesi – Ders Notları – (4. Hafta)
Mantık Atölyesi – Ders Notları – (5. Hafta)
Mantık Atölyesi – Ders Notları – (6. Hafta)
Mantık Atölyesi – Ders Notları – (7. Hafta)
Mantık Atölyesi – Ders Notları – (8. Hafta)
Mantık Atölyesi – Ders Notları – (9. Hafta)
Mantık Atölyesi – Ders Notları – (10. Hafta)
Mantık Atölyesi – Ders Notları – (11. Hafta)
Mantık Atölyesi – Ders Notları – (12. Hafta)
Mantık Atölyesi – Ders Notları – (13. Hafta)
Mantık Atölyesi – Ders Notları – (14. Hafta)

Tweet

1 Yorum

  1. sude geyvar 06.01.2020 17:10:41

    Mantık Atölyesi kitabı ne zaman çıkacak ve hangi yayınevinden?

    Cevapla

Bir cevap yazın Cancel reply

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Önceki Yazı

Harfler Âlemi

Sonraki Yazı

Lâyemût

İlgili Yazılar

  • 7

    Edebifikir Oku, Kendi Nefsine Alaycı Bir Tebessüm Bırak

    EdebiFikir
    Neymiş efendim, 2020 bitmiyormuş....
  • 2

    Edebifikir Yazarları ve 2050

    Feyyaz Kandemir
    Bahadır Dadak: Bahadır Dadak’ın...
  • 13

    Yazarlarımızın Sonbahar Halleri

    EdebiFikir
      Bahadır Dadak: Büyük şehirden...
  • 5

    Güzün Boz Bulanık Saçlarını Taramak

    EdebiFikir
    Yine buluştuk. Buluştuk, çünkü...
Facebook
Twitter
YouTube
Instagram

Son Yorumlar

  • Bana Verilen Armağan için dönem bitiyor ve ben
  • Şimdi ya Sonra Belki de Dün için Ketebet
  • En Sevdiğimiz Kitap İsimleri için Ambrosia
  • Sırrı Fâş Eylemek için Nagehan
  • Revü Gülütü için Nesnâs
  • Revü Gülütü için Yarı donuk hevesimi ellerine veriyorum
  • Tarhana İçen Çocukların Sosyolojisi II için Kardeş
  • Sırrı Fâş Eylemek için Meclis-i Mebusan
  • Bir Başka Açıdan “Yedinci Gün” için zeynep
  • yekinen için m. fatih

Çok Okunanlar

  • Ayrılık Sevdaya Dahil
  • Doğruluk ve Gerçeklik
  • Türkçe Sözlükleri
  • Poetika Kelimesinin Tanımı ve Mahiyeti
  • Niçin Sevdiniz?
  • Suyum Unum Buğdayım
  • Ölüm Risalesi
  • “İyi de çocuk pencereden de düşebilir!”
  • Herkese Selam Sana Hasret
  • Genç Werther’in Acıları

Yazarlar

  1. Abdullah Karaca
  2. Adem Suvağcı
  3. Bahadır Dadak
  4. Bilal Can
  5. Celal Kuru
  6. Cüneyt Dal
  7. Davut Bayraklı
  8. Feyyaz Kandemir
  9. İbrahim Halil Aslan
  10. Mehmet Erikli
  11. Mehmet Raşit Küçükkürtül
  12. Mücahit Emin Türk
  13. Muhammed Furkan Kâhya
  14. Muhammet Emin Oyar
  15. Ömer Ertürk
  16. Ömer Can Coşkun
  17. Sizden Gelenler
  18. Süleyman Mete
  19. Sulhi Ceylan

Son Eklenenler

  • Tarhana İçen Çocukların Sosyolojisi III

    Bilal Can
    20.01.2021

  • Sezai Karakoç’un Hatıraları – 2

    Sizden Gelenler
    19.01.2021

  • Edebifikir Kitap Pusulası: Hatırat

    Abdurrahman Mıhçıoğlu
    18.01.2021

  • Revü Gülütü

    Sizden Gelenler
    16.01.2021

  • Bilgi ve Düşünce Faaliyeti

    Salih Mirzabeyoğlu
    15.01.2021

Çok Okunanlar

  • Ayrılık Sevdaya Dahil
  • Doğruluk ve Gerçeklik
  • Türkçe Sözlükleri
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Derin Yapılanma
  • Poetika Kelimesinin Tanımı ve Mahiyeti
  • Niçin Sevdiniz?
  • İletişim
  • Suyum Unum Buğdayım

Kategoriler

  • 2050
  • 2119
  • Buz Gibi Ofsayt!
  • Cemil Meriç
  • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
  • Deneme
  • Dergi
  • Dosyalar
  • Edebifikir Haber Ajansı
  • Fikir
  • Günlük
  • Haber
  • Hatıra Saklama Ofisi
  • Haykırış
  • Hikâye
  • Hikmet
  • İsmet Özel
  • Karikatür
  • Kitap
  • Kitap Pusulası
  • Mektup
  • Mısra Güzeli
  • Nümayiş
  • Orada Neler Oluyor?
  • Poetika
  • Portre
  • Sezai Karakoç
  • Şiir
  • Sinema
  • Sorgulama
  • Söyleşi
  • Sözlük
  • Vasiyetim
  • Video

Sayfalar

  • Ana Sayfa
  • Derin Yapılanma
  • Dosyalar
  • İletişim
  • Racon
  • Sen de Yaz

Seçmeler

  • Beni ateşlerle yaktın rûzigâr

    By EdebiFikir
    Kime söyleyeyim ben bu derdimi Hûn ettin...
  • Anasayfa
  • İletişim
Copyright 2017 - Tüm hakları Edebifikir.com'a aittir...