Yazılar:
  • Yunus Emre Hakkında Doğru Bilinen Yanlışlar
  • Yenilgi Yenilgi Büyüyen Yıllar Vardır
  • Yenileyen Yenilgi
  • Gölgeler Âlemi ve Yenilgi
  • "Başkalarının Talihsizlikleri Baldan Tatlıdır"
  • Müsâbaka
EdebiFikir logo
eylem bir kız ismi değildir!
  • Anasayfa
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Derin Yapılanma
  • İletişim
  • Kategoriler
    • Buz Gibi Ofsayt!
    • Deneme
    • Dergi
    • Edebifikir Haber Ajansı
    • Fikir
    • Günlük
    • Haber
    • Hatıra Saklama Ofisi
    • Haykırış
    • Hikâye
    • Hikmet
    • Karikatür
    • Mektup
    • Mısra Güzeli
    • Kitap
    • Nümayiş
    • Poetika
    • Portre
    • Söyleşi
    • Şiir
    • Sinema
    • Sorgulama
    • Video
  • Dosyalar
    • Cemil Meriç
    • İsmet Özel
    • Kitap Pusulası
    • Sezai Karakoç
    • Vasiyetim
    • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
    • Sözlük
    • 2119
    • 2050
    • Devrim
    • Yenilgi
  • Anasayfa
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Derin Yapılanma
  • İletişim
  • Kategoriler
    • Buz Gibi Ofsayt!
    • Deneme
    • Dergi
    • Edebifikir Haber Ajansı
    • Fikir
    • Günlük
    • Haber
    • Hatıra Saklama Ofisi
    • Haykırış
    • Hikâye
    • Hikmet
    • Karikatür
    • Mektup
    • Mısra Güzeli
    • Kitap
    • Nümayiş
    • Poetika
    • Portre
    • Söyleşi
    • Şiir
    • Sinema
    • Sorgulama
    • Video
  • Dosyalar
    • Cemil Meriç
    • İsmet Özel
    • Kitap Pusulası
    • Sezai Karakoç
    • Vasiyetim
    • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
    • Sözlük
    • 2119
    • 2050
    • Devrim
    • Yenilgi

Mantık Atölyesi Ders Notları (2. Hafta)

EdebiFikir  |  07/10/2019  |  Kategori : Edebifikir Haber Ajansı   |  Okunma:3.651

2

Edebifikir-Mantık Atölyesi, 5 Ekim Cumartesi günü İstanbul Mostar Gençlik Derneğ’inde ikinci dersini gerçekleştirdi. Sulhi Ceylan bu derste; “Mantık Nedir?”, “Mantığın Konusu ve Gayesi” ve “Mantık İlminin Kurucusu Aristoteles” konularına değindi.

İşte Dersten Kesitler

“Mantık” sözcüğü, klasik Yunanca ’da “logos” sözcüğüne denk geliyor. “Logos”, düşünmek, akıl anlamında kullanılıyor. Mantık da “nutk” kelimesinden türemiş. “Nutuk”, Türkçede “söylev, ifade, anlatmak” anlamında. Fârâbî, “nutuk”u üç anlamda çıkarıyor: İnsanî nefs (akledebilme gücü), iç konuşma (nutk-i dahilî) ve dış konuşma (nutk-i hâricî).

Mantık Nedir?

“Mantık kendilerini sözlü ifadelerde gösteren, her zaman kullandığımız akıl yürütmeleri tahlil eder ve onların geçerliğini sağlayan kuralları meydana çıkarmak ister.” Yani, önermelerin doğru olması gerekir. Önermeler yanlışsa buradan yanlış sonuç çıkar. “Tüm insanlar ölümsüzdür” dediğimde kurallı bir cümle kurmuş oluyorum.  Yüklemi, nesnesi, öznesi uyumlu ama çıkarım yanlış.

“Mantık, çıkarımların geçerliliği ile önerme kümelerinin tutarlılığını denetleyen yöntem veya geçerlilik ile tutarsızlığı belirleyen kuralları konu edinen bilimdir.” Tüm insanlar ölümlüdür. Sokrates de insandır. O halde Sokrates ölümlüdür. Bu üçüncü cümle çıkarım oluyor.

Mantığın Tarihçesi

Mantığın kurucusu Aristoteles’tir. Platonla birlikte felsefenin en büyük düşünürü. O yüzden Müslümanlar Aristo’ya “Muallim-i Evvel” ismini vermişlerdir. İmam-ı Gazâlî hazretleri buna karşı çıkıyor: “Muallim-i Evvel Allah’tır” diyor. İmam-ı Gazâlî Aristo’dan mantık ilmini aldı, ona İslâmî bir elbise giydirdi. Geliştirdi ve mantık ile ilgili eserler yazdı.

Aristo, 17 yaşında Atina’ya yerleşiyor. Atina, Platon’un felsefe okuluyla meşhur. Aristo bu okula başlıyor ve neredeyse Platon’un baş talebesi haline geliyor. Daha sonra yolları ayrılıyor. Platon’un şöyle dediği rivayet edilir: “Aristoteles bize tekmeyi vurdu. Tıpkı kendilerini doğuran anayı tekmeleyen taylar gibi.” Aristo, bir zaman sonra Platon gibi düşünmemeye başladı. Bir usul ortaya koydu ve bu Platon’un sonuçlarına ters düşünce Platon’un görüşlerinden ayrıldı. Bütün görüşlerinden ayrıldı demiyorum. Konuşacağız.

Aristo’yu, “Bütün insanlar doğal olarak bilmek isterler.” cümlesi harekete geçirir. Akıl, bildikçe bilmek ister. Geleneğimizde de insanın ilme ve mal biriktirmeye doymayacağı anlatılır. Fakat ilmin zevki gibi bir zevk yok. Sadece Mârifetullah… Mârifetullah, Allah’ın bilgisi. Dolayısıyla en üstün bilgi. Gaye, ilmin kendisi değildir; işaret ettiğidir. Biz Allah deyince o ismi oluşturan harflere mi gidiyoruz? Hayır! Allah ismiyle işaret edilen zât’tır gaye. Kastedilen O’dur.

Aristoteles’in Tanrı Anlayışı

Aristo’nun Tanrı anlayışın ile bizim anlayışımız arasında pek benzerlik yok. Aristo, bir sistem kurmuş. Bu sistemde açık bir yer bırakmaması lazım. Diyor ki: “Bir dünya var, ben varım, varlıklar var, gezegenler var, ay üstü ve ay altı âlemler var. Peki, bunlar nasıl oluştu?” Bunların kendi başına oluşmasının imkânı yok. Aristo’nun felsefî bütünlüğe erişebilmesi için bunları ortaya koyan bir güce ihtiyacı var. Ona da “ilk muharrik”, yani ilk hareket ettiren diyor. Aristo’nun bir Tanrı anlayışı var fakat bu Tanrı, dünya ile pek de ilgilenmiyor. Çünkü aşkın!

Aristo, “Tanrı ne düşünür?” diye soru soruyor. “En yüksek şey, düşüncenin kendisidir. O hâlde Tanrı kendini düşünür. Tanrının kendi düşüncesinden üstün bir şey yoktur. O hâlde insan için en yüksek şey düşünmektir.” Felsefenin amacı, Tanrı’ya benzemektir. O nedir diye sorulursa cevabı düşünmektir. İnsanın tanımı da “düşünen canlıdır” Niye düşünen? “Düşünen” dediğimiz zaman diğer bütün varlıklardan insanı ayırmış oluyoruz. Yürüyen varlık deseydi hayvanlarla aynı olurduk. Düşünme, insana has bir özellik. O halde bu özellik daha çok çalıştırılırsa insan, insanlığını arttırır.

Aklın İlkeleri

Biz, bazı ilkeleri belirlemeden düşünemeyiz. Burada dört ilke var ve bunlar mantığın ana ilkeleridir. Bunlara uymadan zihin hiçbir bilgi ortaya koyamaz. Birincisi, özdeşlik ilkesi: A, A’dır. Yani bir şey ne ise o’dur, başka bir şey olamaz. Örneğin ağaca ilk önermede ağaç dedikten sonra ikinci önermede hayvan dersek anlaşamayız. Ağacın hayvan olma ihtimali yok. Akıl bunu reddeder. Doğru düşünmenin ana kuralı budur. Bu bize basit gelebilir. A, A olmazsa bir sabitemiz de olamaz. Herhangi bir hüküm karşıtıyla aynı anda olamaz. Mesela; “Bütün insanlar ölümlüdür.” Bütün’ün karşıtı hiç’tir. “Hiç bir insan ölümlü değildir” diyemeyiz.

İkincisi Çelişmezlik İlkesi: A, A olmayan değildir (vâkî’, gayri vâkî’ değildir). Yanlışa düşmemek için düşünceler arasında çelişme bulunmaması gerekir.

Üçüncüsü Üçüncü Şıkkın Çelişmezliği. Bir şey ya vardır ya yoktur. Bunun ortası olamaz. Hava ya sıcaktır ya soğuktur. (Bu arada ılık sıcaklığın içinde bir yerdedir.) Mesela cebimizde iki tane demir para varsa, cebimizden bu ikisinin dışında bir demir para çıkma ihtimali yoktur. Üçüncü hal mümkün değildir.

Son ilkeyi ise Leibniz ortaya koyuyor: Yeter-Sebep İlkesi: “Her şeyin bir var olma sebebi vardır.” Yoktan bir şey var olmayacağına göre her varlığın bir sebebi olmak gerekir. Bu ilkenin mantıktaki karşılığı ise şu: Eğer elimizde bir önerme varsa,  bu önermenin doğruluğunun bir sebebi vardır. O da bir diğer önermedir.

Mantığın Konusu Ve Gayesi Nedir?

Mantığın gayesi düşünceyi yanlışa düşmekten korumaktır. Mantık sayesinde düşünceler arasındaki farkı bilir ve doğru ve yanlış düşünceyi birbirinden ayırırız.

Mantık, zihnimizi sürekli uyarır. Doğruyu gösterir. Ve düşüncelerimizi sınar. Terimden oluşan kavram; kavramdan oluşan önerme; önermeden oluşan kıyas; kıyastan oluşan çıkarım ve bunların sistematik kurallarını inceleyen bilimdir mantık.

Aktaran: Adem Suvağcı

Mantık Atölyesi – Ders Notları – (1. Hafta)

Tweet

2 Yorum

  1. Mesude 12.10.2019 18:59:58

    Merak ettiğim şey şu, belki derslerde değinirsiniz: Mantık bilgisini hayatın bütününde kullanmak üzere mi müslümanlar ders programlarına eklemişler yoksa sadece ilmî çalışmalarda mı?

    Merak ettiğim bir soru dile getirilmiş. Bu dersi gereksiz gördüğüm için hiç çalışmadan finale girdim. Ve maalesef ki kaldım. Şimdi mecburen çalışmak zorundayim. Sınıfı gecmek için.

    Gerçekte gerekli bir ders mi?

    Cevapla
  2. Bart Kosko 09.10.2019 12:06:14

    Çok güzel anlatılmış gayet anlaşılır bir dille. Teşekkürler…Anlatandan ve bize aktarandan Allah cc razı olsun.

    Merak ettiğim şey şu, belki derslerde değinirsiniz: Mantık bilgisini hayatın bütününde kullanmak üzere mi müslümanlar ders programlarına eklemişler yoksa sadece ilmî çalışmalarda mı?

    Sormak için doğru zaman mı bilmiyorum ama dünya tasavvurumuzda, hayata bakışımızda mantık ilminin bize yan etkileri nelerdir? Zihnimizi bu etkilerden soyutlayabilip “Mevlâ neyler neylerse güzel eyler” hâline bürünmemize mâni midir?

    Alev Alatlı’ nın “Ben böyle düşünüyorum! demekle olmuyor…” kitabında şöyle geçiyor:

    “Çünkü sahici dünya Aristo’nun tanımladığı gibi değil. Bir kere hiç birşey sabit değil. Herşey heran değişiyor. Ikincisi dünya siyah- beyaz değil, gri. Kırçıl. Kesin olan hiçbirşey yok.”

    ” Gelin görün, sahici dünyada ” mantıklı düşünce” diye birşey varsa, o mantık, en iyi ihtimalle fuzzy, saçaklı mantık. Saçaklı mantığın tek bir kuralı var akla yakınlık. Birşey akla yakınsa, doğrudur.Saçaklı mantık, Batılı mantığın bittiği yerde başlar”

    Cevapla

Bir cevap yazın Cancel reply

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Önceki Yazı

Aylık Kavga Dergisi: Gölge

Sonraki Yazı

Huzursuzluğun Kitabı’ndan…

İlgili Yazılar

  • 34

    Sermest Gezegeni Radyo Programı

    EdebiFikir
    Konuşmak istiyoruz. Konuşmamak...
  • 35

    Edebifikir Radyo

    EdebiFikir
    Program ile ilgili soru ve...
  • 7

    Edebifikir Oku, Kendi Nefsine Alaycı Bir Tebessüm Bırak

    EdebiFikir
    Neymiş efendim, 2020 bitmiyormuş....
  • 2

    Edebifikir Yazarları ve 2050

    Feyyaz Kandemir
    Bahadır Dadak: Bahadır Dadak’ın...
Facebook
Twitter
YouTube
Instagram

Edebifikir Radyo

Son Yorumlar

  • Yenilgi Yenilgi Büyüyen Yıllar Vardır için Obsidyen
  • Gölgeler Âlemi ve Yenilgi için Periferi
  • Yenilgi Yenilgi Büyüyen Yıllar Vardır için Ömer asaf
  • Yenilgi Yenilgi Büyüyen Yıllar Vardır için okur
  • Sermest Gezegeni Radyo Programı için .
  • Sermest Gezegeni Radyo Programı için Feyza
  • Sermest Gezegeni Radyo Programı için Abdullah
  • Mihrinaz için buradayımhep
  • Yenmek(!) = Yenilmek(?) için genel okuyucu
  • Dut Ağacı için hayri pıtır

Çok Okunanlar

  • Ayrılık Sevdaya Dahil
  • Doğruluk ve Gerçeklik
  • Türkçe Sözlükleri
  • Poetika Kelimesinin Tanımı ve Mahiyeti
  • Niçin Sevdiniz?
  • Suyum Unum Buğdayım
  • Ölüm Risalesi
  • “İyi de çocuk pencereden de düşebilir!”
  • Herkese Selam Sana Hasret
  • Genç Werther’in Acıları

Yazarlar

  1. Abdullah Karaca
  2. Adem Suvağcı
  3. Bahadır Dadak
  4. Bilal Can
  5. Celal Kuru
  6. Cüneyt Dal
  7. Davut Bayraklı
  8. Feyyaz Kandemir
  9. İbrahim Halil Aslan
  10. Mehmet Erikli
  11. Mehmet Raşit Küçükkürtül
  12. Mücahit Emin Türk
  13. Muhammed Furkan Kâhya
  14. Muhammet Emin Oyar
  15. Ömer Ertürk
  16. Ömer Can Coşkun
  17. Sizden Gelenler
  18. Süleyman Mete
  19. Sulhi Ceylan

Son Eklenenler

  • Yunus Emre Hakkında Doğru Bilinen Yanlışlar

    Feyyaz Kandemir
    01.03.2021

  • Yenilgi Yenilgi Büyüyen Yıllar Vardır

    Celal Kuru
    27.02.2021

  • Yenileyen Yenilgi

    Mehmet Emir
    26.02.2021

  • Gölgeler Âlemi ve Yenilgi

    Davut Bayraklı
    25.02.2021

  • “Başkalarının Talihsizlikleri Baldan Tatlıdır”

    Sulhi Ceylan
    24.02.2021

Çok Okunanlar

  • Ayrılık Sevdaya Dahil
  • Doğruluk ve Gerçeklik
  • Türkçe Sözlükleri
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Poetika Kelimesinin Tanımı ve Mahiyeti
  • Derin Yapılanma
  • Niçin Sevdiniz?
  • Suyum Unum Buğdayım
  • Ölüm Risalesi

Kategoriler

  • 2050
  • 2119
  • Buz Gibi Ofsayt!
  • Cemil Meriç
  • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
  • Deneme
  • Dergi
  • Devrim
  • Dosyalar
  • Edebifikir Haber Ajansı
  • Fikir
  • Günlük
  • Haber
  • Hatıra Saklama Ofisi
  • Haykırış
  • Hikâye
  • Hikmet
  • İsmet Özel
  • Karikatür
  • Kitap
  • Kitap Pusulası
  • Mektup
  • Mısra Güzeli
  • Nümayiş
  • Orada Neler Oluyor?
  • Poetika
  • Portre
  • Sezai Karakoç
  • Şiir
  • Sinema
  • Sorgulama
  • Söyleşi
  • Sözlük
  • Vasiyetim
  • Video
  • Yenilgi

Sayfalar

  • Ana Sayfa
  • Derin Yapılanma
  • Dosyalar
  • İletişim
  • Racon
  • Sen de Yaz

Seçmeler

  • Kitap Sohbetleri

    By EdebiFikir
    29 Nisan Çarşamba günü...
  • Anasayfa
  • İletişim
Copyright 2017 - Tüm hakları Edebifikir.com'a aittir...