Yazılar:
  • Tarhana İçen Çocukların Sosyolojisi III
  • Sezai Karakoç'un Hatıraları - 2
  • Edebifikir Kitap Pusulası: Hatırat
  • Revü Gülütü
  • Bilgi ve Düşünce Faaliyeti
  • Sırrı Fâş Eylemek
EdebiFikir logo
eylem bir kız ismi değildir!
  • Anasayfa
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Derin Yapılanma
  • İletişim
  • Kategoriler
    • Buz Gibi Ofsayt!
    • Deneme
    • Dergi
    • Edebifikir Haber Ajansı
    • Fikir
    • Günlük
    • Haber
    • Hatıra Saklama Ofisi
    • Haykırış
    • Hikâye
    • Hikmet
    • Karikatür
    • Mektup
    • Mısra Güzeli
    • Kitap
    • Nümayiş
    • Poetika
    • Portre
    • Söyleşi
    • Şiir
    • Sinema
    • Sorgulama
    • Video
  • Dosyalar
    • Cemil Meriç
    • İsmet Özel
    • Kitap Pusulası
    • Sezai Karakoç
    • Vasiyetim
    • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
    • Sözlük
    • 2119
    • 2050
  • Anasayfa
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Derin Yapılanma
  • İletişim
  • Kategoriler
    • Buz Gibi Ofsayt!
    • Deneme
    • Dergi
    • Edebifikir Haber Ajansı
    • Fikir
    • Günlük
    • Haber
    • Hatıra Saklama Ofisi
    • Haykırış
    • Hikâye
    • Hikmet
    • Karikatür
    • Mektup
    • Mısra Güzeli
    • Kitap
    • Nümayiş
    • Poetika
    • Portre
    • Söyleşi
    • Şiir
    • Sinema
    • Sorgulama
    • Video
  • Dosyalar
    • Cemil Meriç
    • İsmet Özel
    • Kitap Pusulası
    • Sezai Karakoç
    • Vasiyetim
    • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
    • Sözlük
    • 2119
    • 2050

Rasyonel Mekanizma Olarak Hayat

Feyza Yapıcı  |  13/02/2017  |  Kategori : Fikir   |  Okunma:1.905

Ortega y Gasset

“Çevre” ve “Dünya” üzerine düşünen Ortega y Gasset, dünyanın basit anatomik şemasını irdelememiz; akabinde ise çevre ve dünya sözcüklerinin anlamlarında ayrım yapmamız gerektiğini söyler. Zira çevre, her an gözümüze görünen ufkun sardığı, dolayısıyla önümüzde hazır bulunan dünya parçasıdır. Bizler biliriz ki; önümüzde hazır bulunan şeyler bize yalnızca ön yüzlerini gösterir, arka yüzlerini göstermezler. Çevre de etrafında açıkça ya da yarı gizli olarak görülen dünyadır. Ama dünyamız onun üzerinde, ufkun ve çevrenin ötesinde, her belli anda, salt birlikte bulunanlardan oluşmuş muazzam bir örtülülük içerir. Dünya örtülülükten ibaret de diyebiliriz. Dünyanın “örtü”sü kaldırılıp, örtünün altındakiler aşikâr kılınmadıkça görünen dünya olarak isimlendirdiğimiz “çevre”ye tâbi olmaktan kurtulamayacaktır insanoğlu. Gasset’e benzer düşünceleri -farklı bir benzetme altında da olsa- Bauman’da da okuruz. Vahşi kültürlerden bahseder Bauman, bir de bahçe kültürlerinden. Modernlik öncesi kültürler vahşi kültürlerdir ve bir kuşaktan ötekine bilinçli bir gözetim, tasarım olmaksızın ilerler. Bahçe kültürleri ise öyle değildir. Bahçe kültürleri ancak uzmanlaşmış kişilerce yürütülebilir. Bu kültür gözetim ve tasarımın eseridir. Bu kültürün bahçelerinde güvenlikten yoksun bir yapaylık duygusu vardır. Bahçıvanın sürekli dikkatini gerektirir. Aksi takdirde her yeri “yabanî otlar” kaplar. Yani bahçenin içinde yaşayan insanın görmemesi gereken “şey”ler. Gasset’in çevre ve dünya ayrımı ile Bauman’ın vahşi kültür-bahçe kültürü ayrımı birbirine benzer kanımca. Zira aslında dünyanın örtülülüğe tâbi olmasına sebebiyet veren “çevre” bahçe kültürünün çevresidir. Bahçıvan tarafından şekillendirilen çevredir ki, insanın görüş alanını kısıtlar. Bahçıvanın izin vermediği canlı yahut cansız hiçbir varlığın girişine izin yoktur. Bu nevîden varlıkların bahçeye girişi yasak olduğu gibi bu varlıkların bahçenin sakinlerince bilinmesi dahi yasaktır. Yani dünyanın geri kalanının üstüne örtü çekilir. Bu bahçenin bahçıvanı bir “totaliter”dir. Bauman’ın vahşi kültürler olarak nitelendirdiği kültürlerin de “bekçi”leri vardır. Bu bekçilere aylak bekçileri diyor Bauman. Ve onları şöyle tanımlıyor; “Aylak bekçileri kendilerine emanet edilen arazideki bitki örtüsünü ve hayvanları beslemezler, arazinin durumunu, ürünü ideal duruma yakın hale getirmek gibi bir amaçları da yoktur… Aylak bekçileri sorumluluğundakilerin becerilerine güvenirler ve onların değişmez alışkanlıklarına müdahaleyi düşünmezler.” Yani bahçıvanın düzenleyici tavrının aksine aylak bekçileri salt emniyet temini için vardır. Bu bekçilerin yapay bir çevre temin edişi yoktur.

Gasset yaşadığımız mekânı çevre ve dünya diye ikiye ayırıyor. Fakat bu ayrımın yalnızca yaşanılan çevrenin yapay çevre yani bahçıvanın yarattığı çevre olduğunu kabul edersek doğru olduğunu savunabiliriz. İnsan bir çevrede yaşar, mukim olduğu bir mahal vardır. Dünyayı idraki ise bu mahalde ve bu mahal ile olacaktır. Şehriyle, eviyle, yaptığı işle, beraber yaşadığı insanlar ile insan bir çevreye mensuptur. Gasset’in yaptığı değerlendirmenin aksine, cüzi fakat bir anlama muhtaç olan insanın, dünyayı örtüsünden arınmış bir biçimde idraki o “çevre”nin vesilesi ile olacaktır. Çevre dünyayı örtüler altına gizlemediği zaman böyledir, zira başında totaliter bir “bahçıvan” yoktur. Totaliter bir bahçıvan tarafından yönetildiği zaman ise çevre, “dünya”yı gizler insandan. İşte o zaman yaşanan çevre; -Bauman’ın ifadesiyle- rasyonel bir mekanizma olarak kurgulanır.

Yaşamın rasyonel bir mekanizma olarak kurgulanması mühimdir. Bauman için modern zamanlar salt bu amaca hizmet eder. Yaşam bir mekanizmadır modern zamanlarda. Fakat modern zamanların çıkış noktasının söylemi başka bir şeydi: Hakikati, akılla bulmak. Oysa gelinen noktada insan hayatı bambaşka bir şeye indirgendi. Bu indirgemenin husule gelişi kaçınılmazdı belki. Zira “hakikati akılla bulmak” söyleminin sahipleri ya hayatın dolayısıyla hakikatin rasyonel bir mekanizmanın içinde olduğuna inanıyordu yahut hakikati aramak gibi bir çilenin peşinde hiç olmadılar. Bauman’a göre Aydınlanma hakikat ışığının peşinde değildi baştan beri. O salt insan hayatını totaliterce düzenleyen bir bahçıvandır. Kendi düşünce sistemini -ve kapitalist düzeni- dünyaya egemen kılmak isteyen bir totaliter. Bu sebeple Aydınlanmanın “aklın egemenliği” söylemi salt bu düzenin devamlılığını sağlayacak ilişkilerin kurulması şartıyla geçerlidir. Düzenin sorgulanması mümkün değildir. Avrupa İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, bahçe kültürünün inşasının bahçıvanlarından biridir. Bildiri maddelerini sıralamadan evvel şunları söyler: “İnsanlık topluluğunun bütün bireyleriyle kuruluşlarının bu bildirgeyi her zaman göz önünde tutarak eğitim ve öğretim yoluyla bu hak ve özgürlüklere saygıyı geliştirmeye, giderek artan ulusal ve uluslararası önlemlerle gerek üye devletlerin halkları ve gerekse bu devletlerin yönetimi altındaki ülkeler halkları arasında bu hakların dünyaca etkin olarak tanınmasını ve uygulanmasını sağlamaya çaba göstermeleri amacıyla tüm halklar ve uluslar için ortak ideal ölçüleri belirleyen bu İnsan Hakları Evrensel Bildirgesini ilan eder.” Evvela, bildiri tüm insanlığa seslenir. Eğitim, öğretim, hak ve özgürlükler hakkında konuşulur iken bu bildirinin göz önünde tutulması gerektiğini vurgular. Nihayetinde ise tüm halklar ve uluslar için “ortak”, “ideal” ölçüleri belirleyenin bu bildiri olduğunu ilan eder. Hayatı kuşatan değerlerin muhtevasının belirlenmesinde tek yetkilinin kendisi olduğunu söyleyen bu bildiri; Bauman’ın “bahçıvan”ınıdır. Zira hem gözetleme hem de düzenleme iddiasındadır. Bu iddia dolayısıyla Gasset’in “çevre”sini husule getirir. “Dünya”nın üstüne bir örtü çeker. Kendi kurduğu, esas dünyadan münezzeh, yapay bir mekân tesis eder. Nihayetinde, rasyonel bir mekanizma olarak yaşanır hayat.

 

Feyza Yapıcı

 

 

 

Tweet

Bir cevap yazın Cancel reply

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Önceki Yazı

Bizim Yunus

Sonraki Yazı

Çarşambayı Kadıköy’e Verdik!

İlgili Yazılar

  • Bilgi ve Düşünce Faaliyeti

    Salih Mirzabeyoğlu
    Bilgi ve Düşünce Faaliyeti Bilgi,...
  • 1

    Anlatının Büyüsü ya da Kurmaca Dünyaların Gerçeklikleri

    Mehmet Erikli
    Söze, anlatının insan için ne ifade...
  • Vicdan Nedir?

    EdebiFikir
    Vicdan Eğer bir eylemin ahlâkî...
  • Erdem Nedir?

    EdebiFikir
    ERDEM (yun. arete; lat. virtus; fr. vertu;...
Facebook
Twitter
YouTube
Instagram

Son Yorumlar

  • Bana Verilen Armağan için dönem bitiyor ve ben
  • Şimdi ya Sonra Belki de Dün için Ketebet
  • En Sevdiğimiz Kitap İsimleri için Ambrosia
  • Sırrı Fâş Eylemek için Nagehan
  • Revü Gülütü için Nesnâs
  • Revü Gülütü için Yarı donuk hevesimi ellerine veriyorum
  • Tarhana İçen Çocukların Sosyolojisi II için Kardeş
  • Sırrı Fâş Eylemek için Meclis-i Mebusan
  • Bir Başka Açıdan “Yedinci Gün” için zeynep
  • yekinen için m. fatih

Çok Okunanlar

  • Ayrılık Sevdaya Dahil
  • Doğruluk ve Gerçeklik
  • Türkçe Sözlükleri
  • Poetika Kelimesinin Tanımı ve Mahiyeti
  • Niçin Sevdiniz?
  • Suyum Unum Buğdayım
  • Ölüm Risalesi
  • “İyi de çocuk pencereden de düşebilir!”
  • Herkese Selam Sana Hasret
  • Genç Werther’in Acıları

Yazarlar

  1. Abdullah Karaca
  2. Adem Suvağcı
  3. Bahadır Dadak
  4. Bilal Can
  5. Celal Kuru
  6. Cüneyt Dal
  7. Davut Bayraklı
  8. Feyyaz Kandemir
  9. İbrahim Halil Aslan
  10. Mehmet Erikli
  11. Mehmet Raşit Küçükkürtül
  12. Mücahit Emin Türk
  13. Muhammed Furkan Kâhya
  14. Muhammet Emin Oyar
  15. Ömer Ertürk
  16. Ömer Can Coşkun
  17. Sizden Gelenler
  18. Süleyman Mete
  19. Sulhi Ceylan

Son Eklenenler

  • Tarhana İçen Çocukların Sosyolojisi III

    Bilal Can
    20.01.2021

  • Sezai Karakoç’un Hatıraları – 2

    Sizden Gelenler
    19.01.2021

  • Edebifikir Kitap Pusulası: Hatırat

    Abdurrahman Mıhçıoğlu
    18.01.2021

  • Revü Gülütü

    Sizden Gelenler
    16.01.2021

  • Bilgi ve Düşünce Faaliyeti

    Salih Mirzabeyoğlu
    15.01.2021

Çok Okunanlar

  • Ayrılık Sevdaya Dahil
  • Doğruluk ve Gerçeklik
  • Türkçe Sözlükleri
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Derin Yapılanma
  • Poetika Kelimesinin Tanımı ve Mahiyeti
  • Niçin Sevdiniz?
  • İletişim
  • Suyum Unum Buğdayım

Kategoriler

  • 2050
  • 2119
  • Buz Gibi Ofsayt!
  • Cemil Meriç
  • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
  • Deneme
  • Dergi
  • Dosyalar
  • Edebifikir Haber Ajansı
  • Fikir
  • Günlük
  • Haber
  • Hatıra Saklama Ofisi
  • Haykırış
  • Hikâye
  • Hikmet
  • İsmet Özel
  • Karikatür
  • Kitap
  • Kitap Pusulası
  • Mektup
  • Mısra Güzeli
  • Nümayiş
  • Orada Neler Oluyor?
  • Poetika
  • Portre
  • Sezai Karakoç
  • Şiir
  • Sinema
  • Sorgulama
  • Söyleşi
  • Sözlük
  • Vasiyetim
  • Video

Sayfalar

  • Ana Sayfa
  • Derin Yapılanma
  • Dosyalar
  • İletişim
  • Racon
  • Sen de Yaz

Seçmeler

  • Hukuk Sözlükleri

    By Feyza Yapıcı
    Bilindiği üzere Türkiye’de hukuk...
  • Anasayfa
  • İletişim
Copyright 2017 - Tüm hakları Edebifikir.com'a aittir...