Yazılar:
  • "Başkalarının Talihsizlikleri Baldan Tatlıdır"
  • Müsâbaka
  • Yenmek(!) = Yenilmek(?)
  • Sabahattin Âli’yi Kimler Öldürdü?
  • Sermest Gezegeni Radyo Programı
  • Göğü Delen Adam
EdebiFikir logo
eylem bir kız ismi değildir!
  • Anasayfa
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Derin Yapılanma
  • İletişim
  • Kategoriler
    • Buz Gibi Ofsayt!
    • Deneme
    • Dergi
    • Edebifikir Haber Ajansı
    • Fikir
    • Günlük
    • Haber
    • Hatıra Saklama Ofisi
    • Haykırış
    • Hikâye
    • Hikmet
    • Karikatür
    • Mektup
    • Mısra Güzeli
    • Kitap
    • Nümayiş
    • Poetika
    • Portre
    • Söyleşi
    • Şiir
    • Sinema
    • Sorgulama
    • Video
  • Dosyalar
    • Cemil Meriç
    • İsmet Özel
    • Kitap Pusulası
    • Sezai Karakoç
    • Vasiyetim
    • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
    • Sözlük
    • 2119
    • 2050
    • Devrim
    • Yenilgi
  • Anasayfa
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Derin Yapılanma
  • İletişim
  • Kategoriler
    • Buz Gibi Ofsayt!
    • Deneme
    • Dergi
    • Edebifikir Haber Ajansı
    • Fikir
    • Günlük
    • Haber
    • Hatıra Saklama Ofisi
    • Haykırış
    • Hikâye
    • Hikmet
    • Karikatür
    • Mektup
    • Mısra Güzeli
    • Kitap
    • Nümayiş
    • Poetika
    • Portre
    • Söyleşi
    • Şiir
    • Sinema
    • Sorgulama
    • Video
  • Dosyalar
    • Cemil Meriç
    • İsmet Özel
    • Kitap Pusulası
    • Sezai Karakoç
    • Vasiyetim
    • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
    • Sözlük
    • 2119
    • 2050
    • Devrim
    • Yenilgi

Şehir ve Körlük

Feyza Yapıcı  |  18/05/2015  |  Kategori : Fikir   |  Okunma:3.065

1

Fransız doğa bilimcisi Lamarck’ın ileri sürdüğü; “kullanılan organların geliştiği, kullanılmayanların köreldiği” görüşü doğruluk payına sahiptir. Bu görüşün doğruluk payına sahip oluşunu iddia edişim, “evrim” mevzuu bağlamında değildir.  Hatta “kullanılan organlar gelişir, kullanılmayanlar körelir.” cümlesini biyoloji biliminin inhisarına terk etmek bu görüşe haksızlık dahi olabilir. Zira bu görüşün insanlar ile münasebeti organların -fiziki anlamda- işleyişi mevzuunun ötesindedir.

İnsanın muhafazakâr bir varlık olduğunu iddia edenler olsa da bu pek isabetli bir görüş değil bana kalırsa. Tersine, insan kolaylıklar peşinde koşan dolayısıyla kolaylıklara doğru olan her değişime açık bir varlıktır. İnsanın yaratılışının bir gereğidir bu. Zira insan, dizginlemekte -çoğunlukla- güçlük çektiği hazları ile mücadele içindedir bu dünyada.  Kendisini hazlara doğru götürecek her değişime açıktır. Onun, muhafazakâr davrandığı değişim ise kendisini hazlardan uzaklaştıracak olan değişimdir ancak. Öyledir ki, düşkün olduğu hazların peşinden gitmek insanı inanılmaz bir değişime uğratsa bile bunu fark etmez. “Kör” olur insan. Bu “kör”lük, insanı “kör” halin gereği olan bir yaşayış manzumesine sürükler. İnsan bu hayat manzumesini her şeyiyle yaşamaya başlar. Sabah uyanışı, bakışı, konuşuşu, gülüşü, yemek yiyişi kısacası hayatının her kesiti bu manzumeye göredir. Fakat insanın fark ettiği bir değişim de değildir bu. İnsanı yavaş yavaş kör edişiyle kendisine yer eden bir değişimdir. İnsanın hem dışını hem içini tepeden tırnağa değiştiren bir “değişim”…

“Kullanılan organlar gelişir, kullanılmayanlar körelir.” diyen Lamarck ise burada devreye giriyor. Fiziki açıdan da haklı olsa, daha ziyade, modern zamanların “kör”lük nev’i ile yakinen alakayı içinde barındırıyor gibi geliyor bana bu görüş.  “Kör” eden “değişim”i çağrıştırıyor zihnimde Lamarck. Bu öyle bir değişim ki, dört bir taraftan insanı kuşatıyor. Zaman ilerledikçe ise “gelişme” gösteriyor. “Gelişmek”, olumlu bir anlam çağrışımı yapması dolayısı ile burada pek kullanılmaya elverişli gözükmese de Lamarck’ın terminolojisine yakın olmak için kullanmak gerekiyor “gelişmek” ifadesini. Bu değişim ile yaşadıkça kaçınılmaz olarak değişimin gerekleri “gelişme” gösteriyor. Ve “başka” şeyleri ise yine kaçınılmaz olarak köreltiyor. Zira bu “değişim” insanın “bazı” şeylere “kör” kalmasından beslenen ve yine insanı “bazı” şeylere kör eden çift yönlü bir yapıya sahip. Yaşadığımız dönemde bu “değişim”i besleyen yerler ise modern şehirlerdir.

Allah insana görmesi için bir çift göz vermiştir. Müthiş bir organdır göz. Gözün içini, beyinle bağlantısını biraz bilmek dahi insanı hayretlere düşürür. Allah’ın lütuflarından bir lütuftur göz. Fakat yine öyledir ki, bazen hakikat ile insanın arasına konan en büyük engelleri de o inşa eder. Bunu ise görmeyi bir körlük nev’ine çevirerek yapar. Bu nev’i körlük ise insana yerleştiği andan itibaren yavaş yavaş ilerler, genişler, gelişir. “Sonradan kör olmadığımızı düşünüyorum, biz zaten kördük, Gören körler mi, Gördüğü halde görmeyen körler.” Başkahramanlarının bu diyaloğu ile bitiriyordu “Körlük”ü Saramago. Aynen bu parçadaki gibidir bu körlük.

Görülmesi, sezilmesi, hissedilmesi gerekenlere karşı “kör” kalan, sadece görülmesi emredilenleri görebilen bir “görme” kalır insana. Bu basbayağı bir nev’i körlüktür. Bilinen bir şeydir; görme engelli insanlarda görme yetisinin yokluğu farklı duyuları geliştirir. Duyma, koklama, hissetme gibi. Bu duyulara karşı hassas bir duyarlılık vardır onlarda. Bizim bahsettiğimiz körlük nev’inde de insanlar kör olduğu şeylere karşı tüm hassaslıklarını kaybetmiş, görmeleri “emredilen” şeylere karşı ise fevkalade hassasiyetler geliştirmişlerdir. Örneğin, şehirli modern insanın gökyüzündeki kuşların uçuşuna bakıp buna “hayret” etmesi vaki değildir. Fakat milli bayramlarda jetlerin uçuşuna hayretle baktıkları çok olmuştur. Yine, bir şehirliyi dağın eteğinde açan çiçekler hayrete pek düşürmez. Zira onlar yabanidir. Doğada rastgele açmışlardır. Nerede açacağı insan eliyle belirlenmediği için bir muntazamlık söz konusu değildir görüntülerinde.  Fakat belediyelerin şehri güzelleştirmesi için muntazam bir düzen içerisinde ektikleri rengârenk çiçekler hayrete düşürür insanları. Bu iki “hayret” arasında büyük fark vardır. İnsanın neye “hayret” ettiği neyi “gördüğü” gerçeğine göre değişir. İnsan neyi “gör”üyorsa ona hayret eder. “Körlük” insanın “hayret”ini yitirmesi ile başlar bu sebeple. Hayret etmesi gerekene hayret etmemesi ile. Gizini insanın çözemediğine değil de insan elinden çıkana hayret etmesi ile. Aslında bir nevi kurumsal olana, planlı programlı olana hayreti ile. İnsanın “göz”ünü açan daima sonsuz olan, insanca sınırlandırılması mümkün olmayandır. Sınırlandırılmış olan şeye bakmak ise insanın sadece o “sınırlandırılmış” şeyi görmesi, ondan başkasını görememesi sonucunu doğurur, körleştirir.

 Ivan Illıch’in “Okulsuz  Toplum”unda şöyle bir cümle vardır: “Planlanmamış olan hiçbir şey arzu edilebilir olmadığından şehir çocuğu her isteğimiz için bir kurum tasarımlayabileceğimiz sonucuna varmaktadır.” Bu cümle aynı zamanda şu anlama gelmektedir: şehir çocuğu sadece planlanmış olanı görür, planlanmamış olan her şeye kördür. Planlanmış olan yani insan eliyle eğilip bükülmüş, şekil verilmiş, kurumsallaştırılmış olan… Dolayısı ile bu cümlenin insanların nelere karşı duyarsızlaştığı dolayısı ile körleştiği bağlamında önemi büyüktür. Şöyle bir örnek üzerinden gidebiliriz. 6 yaşında bir çocuk hayal edelim. Bu çocuk Erciyes’in eteğinde 500 haneli bir köyde yaşıyor olsun. Bu küçük çocuğun zihninde “sınır” olarak ne vardır?  Cevap olarak şunu rahatlıkla söyleyebiliriz: Çocuğun zihnindeki tek sınır akşam ezanıdır. Sınırın sebep ise akşam eve dönüş saatinin bu şekilde belirlenmiş olmasıdır. Bu çocuğu yaklaşık 60 km ilerideki Kayseri şehir merkezinin içerinden büyütüyor olsaydık ise çocuğun oyun alanı olan park dahi zihinde bir “sınır” olarak zuhur edecek idi. Zira oyun parkının alanı, girişi, çıkışı her şeyi belirlenmiştir. Bu çocuğun gördüğü, dokunduğu bu planlanmış her şey sadece onları görmesini “emreder.” Oysa diğer çocuğun dokunduğu şeyler insanca planlanmış yani kurumsallaşmış değildir. Bencil bir emredicilik de yoktur bunlarda. Çocuğun “sınır”ı olan ezan ise zaten bir insan çağrısı değildir. Çocuğun kulağına gelen çağrı ilahi bir çağrıdır, çocuk ilahi olanla kendini sınırlamaktadır.

Evet, “kullanılan organlar gelişir, kullanılmayanlar körelir.” Modern kurumların görmeyi emrettiği planlanmış “şey”leri gören insan, geriye kalanlar için “kör”dür. Bu bir nev’i körlüktür. Ve bu körlük, insanın emredilen şeyleri görmeye giderek daha fazla yatkınlaşması ile “gelişmek”te, gerçekten görme yetisini ise giderek “kör”eltmektedir.

Feyza Yapıcı

 

Tweet

1 Yorum

  1. haddi muttasıl 18.05.2015 16:18:15

    Çok güzel bir yazı kaleminize bereket

    Cevapla

Bir cevap yazın Cancel reply

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Önceki Yazı

ağrıma giden şiir

Sonraki Yazı

Şair Sûfîler

İlgili Yazılar

  • 3

    Bize Giden Yol

    Ali Sözer
    Konuya iki misal ile başlayalım....
  • Bilgi ve Düşünce Faaliyeti

    Salih Mirzabeyoğlu
    Bilgi ve Düşünce Faaliyeti Bilgi,...
  • 1

    Anlatının Büyüsü ya da Kurmaca Dünyaların Gerçeklikleri

    Mehmet Erikli
    Söze, anlatının insan için ne ifade...
  • Vicdan Nedir?

    EdebiFikir
    Vicdan Eğer bir eylemin ahlâkî...
Facebook
Twitter
YouTube
Instagram

Edebifikir Radyo

Son Yorumlar

  • Yenmek(!) = Yenilmek(?) için genel okuyucu
  • Dut Ağacı için hayri pıtır
  • Yenmek(!) = Yenilmek(?) için Cüneyd Dal'ı Okur
  • Yenmek(!) = Yenilmek(?) için Sühan perver
  • Yenmek(!) = Yenilmek(?) için Feyyaz Kandemir
  • Yenmek(!) = Yenilmek(?) için Celâl Kuru
  • Dut Ağacı için Eksi Beş Karış Miyop
  • Sermest Gezegeni Radyo Programı için sıkı can iyidir
  • Sermest Gezegeni Radyo Programı için EdebiFikir
  • Sermest Gezegeni Radyo Programı için yayını kaçırmış kişi

Çok Okunanlar

  • Ayrılık Sevdaya Dahil
  • Doğruluk ve Gerçeklik
  • Türkçe Sözlükleri
  • Poetika Kelimesinin Tanımı ve Mahiyeti
  • Niçin Sevdiniz?
  • Suyum Unum Buğdayım
  • Ölüm Risalesi
  • “İyi de çocuk pencereden de düşebilir!”
  • Herkese Selam Sana Hasret
  • Genç Werther’in Acıları

Yazarlar

  1. Abdullah Karaca
  2. Adem Suvağcı
  3. Bahadır Dadak
  4. Bilal Can
  5. Celal Kuru
  6. Cüneyt Dal
  7. Davut Bayraklı
  8. Feyyaz Kandemir
  9. İbrahim Halil Aslan
  10. Mehmet Erikli
  11. Mehmet Raşit Küçükkürtül
  12. Mücahit Emin Türk
  13. Muhammed Furkan Kâhya
  14. Muhammet Emin Oyar
  15. Ömer Ertürk
  16. Ömer Can Coşkun
  17. Sizden Gelenler
  18. Süleyman Mete
  19. Sulhi Ceylan

Son Eklenenler

  • “Başkalarının Talihsizlikleri Baldan Tatlıdır”

    Sulhi Ceylan
    24.02.2021

  • Müsâbaka

    Ömer Can Coşkun
    23.02.2021

  • Yenmek(!) = Yenilmek(?)

    Cüneyt Dal
    22.02.2021

  • Sabahattin Âli’yi Kimler Öldürdü?

    Davut Bayraklı
    20.02.2021

  • Sermest Gezegeni Radyo Programı

    EdebiFikir
    19.02.2021

Çok Okunanlar

  • Ayrılık Sevdaya Dahil
  • Doğruluk ve Gerçeklik
  • Türkçe Sözlükleri
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Poetika Kelimesinin Tanımı ve Mahiyeti
  • Derin Yapılanma
  • Niçin Sevdiniz?
  • Suyum Unum Buğdayım
  • Ölüm Risalesi

Kategoriler

  • 2050
  • 2119
  • Buz Gibi Ofsayt!
  • Cemil Meriç
  • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
  • Deneme
  • Dergi
  • Devrim
  • Dosyalar
  • Edebifikir Haber Ajansı
  • Fikir
  • Günlük
  • Haber
  • Hatıra Saklama Ofisi
  • Haykırış
  • Hikâye
  • Hikmet
  • İsmet Özel
  • Karikatür
  • Kitap
  • Kitap Pusulası
  • Mektup
  • Mısra Güzeli
  • Nümayiş
  • Orada Neler Oluyor?
  • Poetika
  • Portre
  • Sezai Karakoç
  • Şiir
  • Sinema
  • Sorgulama
  • Söyleşi
  • Sözlük
  • Vasiyetim
  • Video
  • Yenilgi

Sayfalar

  • Ana Sayfa
  • Derin Yapılanma
  • Dosyalar
  • İletişim
  • Racon
  • Sen de Yaz

Seçmeler

  • Kuşlarla Sohbetin Şartları

    By EdebiFikir
    Künye: Kuşlarla Sohbetin Şartları,...
  • Anasayfa
  • İletişim
Copyright 2017 - Tüm hakları Edebifikir.com'a aittir...