Yazılar:
  • Ölüm Var!
  • Üç Yüz Yirmi Altı Adım
  • Hal Bu ki
  • Sorgulama Dosyası: Ölüm deyince...
  • Ah Kılıcı - II
  • İlk Taşı Kim Atsın?
EdebiFikir logo
eylem bir kız ismi değildir!
  • Anasayfa
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Derin Yapılanma
  • İletişim
  • Kategoriler
    • Buz Gibi Ofsayt!
    • Deneme
    • Dergi
    • Edebifikir Haber Ajansı
    • Fikir
    • Günlük
    • Haber
    • Hatıra Saklama Ofisi
    • Haykırış
    • Hikâye
    • Hikmet
    • Karikatür
    • Mektup
    • Mısra Güzeli
    • Kitap
    • Nümayiş
    • Poetika
    • Portre
    • Söyleşi
    • Şiir
    • Sinema
    • Sokağın Nabzı
    • Sorgulama
    • Video
  • Dosyalar
    • Cemil Meriç
    • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
    • Devrim
    • İsmet Özel
    • Kitap Pusulası
    • Sâdî Şirâzî
    • Sezai Karakoç
    • Sözlük
    • Vasiyetim
    • Yenilgi
    • 2119
    • 2050
  • Anasayfa
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Derin Yapılanma
  • İletişim
  • Kategoriler
    • Buz Gibi Ofsayt!
    • Deneme
    • Dergi
    • Edebifikir Haber Ajansı
    • Fikir
    • Günlük
    • Haber
    • Hatıra Saklama Ofisi
    • Haykırış
    • Hikâye
    • Hikmet
    • Karikatür
    • Mektup
    • Mısra Güzeli
    • Kitap
    • Nümayiş
    • Poetika
    • Portre
    • Söyleşi
    • Şiir
    • Sinema
    • Sokağın Nabzı
    • Sorgulama
    • Video
  • Dosyalar
    • Cemil Meriç
    • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
    • Devrim
    • İsmet Özel
    • Kitap Pusulası
    • Sâdî Şirâzî
    • Sezai Karakoç
    • Sözlük
    • Vasiyetim
    • Yenilgi
    • 2119
    • 2050

Aşk

EdebiFikir  |  01/03/2017  |  Kategori : Kitap   |  Okunma:

3

1) ‘Aşk’ ile ‘sevgi’ kavramlarının ayrı sözlerle ifadesi, mahdut sayıda dile nasip olmuş bir zenginliktir. Türkçe de bunlardan biridir. İkisi arasındaki ayırımı, sözgelişi, İngilizce, ancak fiilde -’to like’ (sevmek) ile ‘to love’ (aşık olmak)- yapabiliyor.

2) Tutku içeriği en yoğun ve şiddetli sevgi türü aşktır. O, kadın-erkek cinsiyet zıtlığının yarattığı gerilimli duygu durumudur. Cinsiyet zıtlığının yarattığı gerilimden kaynaklanıp basamak basamak diğer zıtlıklara uzanan bir karşıtlıktan doğan ayrılığın ızdırâbını aşmak amacıyla kavuşma, erişme, ulaşma arzusu ile ihtirâsıdır. Cinsiyet zıtlığı evresindeki aşka Eflâtun, erôs, en üst aşamayaysa, ‘Tanrı âşığı’, ‘Tanrı dostu’ ile ‘Tanrının dostu’, ‘velî’ anlamında filotheos demiştir. Tanrının dostluğuna yücelmek arzusunda olan, Onun Hikmetine râm olmalıdır. İşte ‘Hikmet aşığı’nı, ‘Hikmet dostu’nu Samoslu Pithagoras’ın (570-496) izinden yürüyen Eflâtun filosofos diye anmıştır.

3) Çok sıkı, kuvvetli ve karşılık beklemeyecek derecede kudretli bir duygu câzibesini ifade eden ‘aşk’la bağlanmış iki varolan, birbirinin ‘aşığ’ıdır. (Y filos). Aşkın verimi hâlis, katışıksız dostluktur. Bu da ancak kadın ile erkek, bilâhare kul-Tanrı ilişkisinde kendi izhâr eder. Kadın-erkek ile kul-Tanrı ilişkileri dışındaki bağlanmalarda aşk, artık, mecâz anlamında kullanılır: Yurt, millet, doğa, görev, davâ aşkı gibi. Aşk-dostluk ilişkisinde tanık olunan karşılıksız kendini verme, özünden vazgeçme durumuna ‘fedâkârlık’ denir. Duygular arasında soyluluk basamaklanmasından bahsolunabilir. Bunun en üst mertebesiyse, ‘aşk’tır. Yakından bağlantılı olduğu öteki duygular, ‘dostluk’ ile ‘fedâkârlık’tır. ‘Aşk’ın yanısıra, daha düşük dozda dahî olsa, ‘sevgi’nin ‘şerkat’ ile ‘muhabbet’ türlerinde de ‘fedâkârlık’ ortaya çıkar.

4) Aşktan farklı olarak ‘şefkat’ ile ‘muhabbet’ duyguları cinsiyet yahut kul-Tanrı varlık zıtlığının doğurduğu tutkulu bağlanışa doğrudan doğruya dayanmazlar. Şefkat dendiğinde ilk akla gelen annenin evlâdına yönelik duygu durumudur. ‘Muhabbet’se, olağan düzlemdeki genelgeçer tutkusuz ve çilesiz dostluk duygusudur. Bu, hem karşıt olanlarda hem de aynı cinsiyete, ayrıca farklı yaş ile meslek kümelerine mensup kimseler arasında görülür.

5) ‘Aşk’ çeker, cezbeder, zıddı, ‘nefret’se, iter. Nitekim, Isaac Newton, genel çekim yasasını vazedişine değin fizikte çekme/cezbetme ile itme olayları bu şekilde izâh olunmuşlardır. Sözgelişi Aristoteles’in açıklamasına göre, tabiatları icâbı, olayların, birbirlerini cezbetme ile itme özellikleri vardır. Sevişenler, birbirlerini çeker; sevişmeyenlerse, itişirler. Doğanın genelinde geçerli olan insanlar için de öyledir.

6) Kadın-erkek ilişkisi kaynaklı olmakla birlikte, aşk, sevişmeden farklı olarak artık doğrudan doğruya dirim-evrim (Fr bio-evolutionaire) arkaplanına yaslanmaz; onu aşar. Aşk, irâdeye dayanır. Ama, tutku, yerine göre de çile, olağan insan irâdesini örtebilir. ‘Aşkın’dır. ‘Beşer’den farklı olarak ‘insan’ın ‘aşkınlığ’ına uygun düşen tek duyuş, biricik duygu durumu ‘aşk’tır. Bundan dolayı, tasavvuf, şiir, musîkî, davâ uğruna mücâdele ve icâbında canını fedâ etme çeşidinden bütün üstün insan verimleri aşktan esinlenerek ortaya koyulmuşlardır.

7) Genel yapısı ile mânâsının incelenişinde ‘aşkın hakîkat’ durumunu göstermesine, bundan dolayı ise metafizik çerçevede mütâlea olunmasına mukâbil, duygu hâli olması bakımından da aşk, insana ‘içkin’ bir gerçekliktir. İnsanda içkince tezâhür ettiği yere ‘gönül’ denmiştir. Dışındakilerle kurduğu münâsebetlerde insanın içkinliğinde kendini duyuran aşk, ahlâkın konusunu teşkil eder.

Şaban Teoman Duralı

Kaynak: Kutadgubilig Türkcenin Felsefe-Bilim Sözlüğü, Dergâh Yayınları, 1. Baskı, Mayıs 2013, s: 153, 154.

Tweet

3 Yorum

  1. Sancı Dağı 27.03.2022 22:21:18

    “..Ama, tutku, yerine göre de çile, olağan insan irâdesini örtebilir. ‘Aşkın’dır…” burayı okuyunca bi’ durdum. dikkatli olmak lâzım.

    Cevapla
  2. Aşk'a Kabil Dil. 02.03.2017 20:00:34

    Aşka kâbil dil mi yok şehr içre yâ dilber mı yok
    Mest yok meclisde bilmem mey mi yok sâgar mı yok

    Gonca-i dil açılıp hâtır nice şâd olmaya
    Bâğda güller mi yok gülşende bülbüller mi yok

    Görmeziz bir dil ki tûtî gibi güftâr eyleye
    Söyledir mi yok cihânda bilmezin söyler mi yok

    Sengden dil kem mi yâ seng-i siyâhı la’l eder
    Afitâb-i feyz-bahşâ-yı bülend-ahter mi yok

    Niçin ebkâr-i ma’ânî beslemez erbâb-i nazm
    Yoksa Yahyâ gibi üstâd-i sühan-perver mi yok

    -Şeyhülislam Yahya Efendi-

    (Acizane bendeniz derim Hayati İnanç’tan dinleyin. https://m.youtube.com/watch?v=Ym_UOidrAJc
    )

    Cevapla
  3. MEKTUP 02.03.2017 16:21:16

    İnsanın içkinliğinde kendini duyuran/doyuran aşk..

    Bunu sevdim..
    Aşk Ola..

    Cevapla

Bir cevap yazın Cancel reply

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Önceki Yazı

Derisini Değiştiren Yılanın Hayreti 8

Sonraki Yazı

Edebifikir Cumartesi Söyleşileri Başlıyor

İlgili Yazılar

  • Yapıştırma Bıyık

    EdebiFikir
    Künye: Salah Birsel, Yapıştırma...
  • Taşları Yemek Yasak

    EdebiFikir
    Künye: Taşları Yemek Yasak, İsmet...
  • Düşman Kazanmak Sanatı

    EdebiFikir
    Künye: Düşman Kazanmak Sanatı,...
  • Osmanlı İstanbul’unda Ramazan Kültürü ve Ramazan Sofraları

    EdebiFikir
    Künye: Osmanlı İstanbul’unda...
Facebook
Twitter
YouTube
Instagram

Son Yorumlar

  • Ufacık Tefecik İçi Dolu Öykücük için Tarık Günersel
  • Ölüm Var! için Serhad
  • Sorgulama Dosyası: Ölüm deyince… için vefati
  • Üç Yüz Yirmi Altı Adım için Sağlık ocağı
  • Üç Yüz Yirmi Altı Adım için Birsen T.
  • Ankara Beni Bulsun! için General
  • Hal Bu ki için Biryolcu
  • Ah Kılıcı – II için serhat
  • Sorgulama Dosyası: Ölüm deyince… için Peder bey
  • Sorgulama Dosyası: Ölüm deyince… için Tahir Tarık

Yazarlar

  1. Abdullah Karaca
  2. Adem Suvağcı
  3. Bahadır Dadak
  4. Bilal Can
  5. Celal Kuru
  6. Cüneyt Dal
  7. Davut Bayraklı
  8. Feyyaz Kandemir
  9. İbrahim Halil Aslan
  10. İbrahim Orhun Kaplan
  11. Mehmet Emir
  12. Mehmet Erikli
  13. Mehmet Raşit Küçükkürtül
  14. Mücahit Emin Türk
  15. Muhammed Furkan Kâhya
  16. Muhammet Emin Oyar
  17. Ömer Ertürk
  18. Ömer Can Coşkun
  19. Şadiye Sare Kaplan
  20. Sizden Gelenler
  21. Süleyman Mete
  22. Sulhi Ceylan

Son Eklenenler

  • Ölüm Var!

    Tahir Tarık Balıkçı
    20.05.2022

  • Üç Yüz Yirmi Altı Adım

    Bilal Bahadır Kuzucuk
    19.05.2022

  • Hal Bu ki

    Ömer Can Coşkun
    18.05.2022

  • Sorgulama Dosyası: Ölüm deyince…

    EdebiFikir
    17.05.2022

  • Ah Kılıcı – II

    EdebiFikir
    15.05.2022

Kategoriler

  • 2050
  • 2119
  • Buz Gibi Ofsayt!
  • Cemil Meriç
  • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
  • Deneme
  • Dergi
  • Devrim
  • Dosyalar
  • Edebifikir Haber Ajansı
  • Fikir
  • Genel
  • Günlük
  • Haber
  • Hatıra Saklama Ofisi
  • Haykırış
  • Hikâye
  • Hikmet
  • İsmet Özel
  • Karikatür
  • Kitap
  • Kitap Pusulası
  • Mektup
  • Mısra Güzeli
  • Nümayiş
  • Orada Neler Oluyor?
  • Poetika
  • Portre
  • Sâdî Şirâzî
  • Sezai Karakoç
  • Şiir
  • Sinema
  • Sokağın Nabzı
  • Sorgulama
  • Söyleşi
  • Sözlük
  • Vasiyetim
  • Video
  • Yenilgi

Sayfalar

  • Ana Sayfa
  • Derin Yapılanma
  • Dosyalar
  • İletişim
  • Racon
  • Sen de Yaz

Seçmeler

  • Anılarla Gün Gün, Saat Saat Çanakkale

    By Cüneyt Dal
    Çanakkale muharebelerinin üzerinden...
  • Anasayfa
  • İletişim
Copyright 2017 - Tüm hakları Edebifikir.com'a aittir...