Yazılar:
  • Üç İstanbul Tek Devrim
  • Yalnızlığın Mabedi
  • Geçmiş Zaman Sancısı
  • Küçüklüğümün Sayrılarevinde Yangın
  • Peri Masalı Felakete Dönüşürse
  • Yahyâ’ya Mektup - 4
EdebiFikir logo
eylem bir kız ismi değildir!
  • Anasayfa
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Derin Yapılanma
  • İletişim
  • Kategoriler
    • Buz Gibi Ofsayt!
    • Deneme
    • Dergi
    • Edebifikir Haber Ajansı
    • Fikir
    • Günlük
    • Haber
    • Hatıra Saklama Ofisi
    • Haykırış
    • Hikâye
    • Hikmet
    • Karikatür
    • Mektup
    • Mısra Güzeli
    • Kitap
    • Nümayiş
    • Poetika
    • Portre
    • Söyleşi
    • Şiir
    • Sinema
    • Sorgulama
    • Video
  • Dosyalar
    • Cemil Meriç
    • İsmet Özel
    • Kitap Pusulası
    • Sezai Karakoç
    • Vasiyetim
    • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
    • Sözlük
    • 2119
    • 2050
    • Devrim
    • Yenilgi
  • Anasayfa
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Derin Yapılanma
  • İletişim
  • Kategoriler
    • Buz Gibi Ofsayt!
    • Deneme
    • Dergi
    • Edebifikir Haber Ajansı
    • Fikir
    • Günlük
    • Haber
    • Hatıra Saklama Ofisi
    • Haykırış
    • Hikâye
    • Hikmet
    • Karikatür
    • Mektup
    • Mısra Güzeli
    • Kitap
    • Nümayiş
    • Poetika
    • Portre
    • Söyleşi
    • Şiir
    • Sinema
    • Sorgulama
    • Video
  • Dosyalar
    • Cemil Meriç
    • İsmet Özel
    • Kitap Pusulası
    • Sezai Karakoç
    • Vasiyetim
    • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
    • Sözlük
    • 2119
    • 2050
    • Devrim
    • Yenilgi

Divan-ı Lugat-it Türk’ün izinde Ali Emiri Efendi

Arif Akbaş  |  19/01/2015  |  Kategori : Kitap   |  Okunma:4.283

1

Kitapçılığın piri olarakta anılan ünlü araştırmacı ve Tezkire yazarı Ali Emiri Efendi, 1857 yılında Diyarbakır’da doğmuş ve 1924 yılına kadar Türk kültür hayatına muazzam katkıları olmuştur. Ali Emiri Efendi bir kütüphaneciden ziyade tam anlamıyla bir kitap aşığıdır. Ayrıca medeniyetimizin en önemli hazinelerinden olan Kaşgarlı Mahmud’un Divan-ı Lugat-it Türk’ünü kültür hayatımıza kazandıran ve ‘Millet Kütüphanesi’ni kuran kişidir.

Ali Emiri, daha çocukluk çağlarından itibaren ilme ve irfana merak salmış, son derece güçlü bir hafızaya sahip olmasıyla çevresinde ün kazanmıştır. Muhtar Tefikoğlu, bu durumu ondan naklen şöyle bir sözüyle ifade eder; “Eğlenmeye merakım yok idi. Üstadımızla gezintiye gittiğimizde, çocuklarla oyun oynarken, ben bir tarafa çekilir kitap okurdum.” Gençliğinde hat sanatıyla meşgul olmuş ve hatta kaleminden çıkan bazı hat eserleri ve levhalar o günlerde yaşadığı Diyarbakır camilerinin duvarlarını süslemiştir.

Türk kütüphaneciliğinin ilk üstadı olan Ali Emiri kitap okumaya meraklı olup gündüz kütüphane işleriyle ilgilenirken gece sabahlara kadar kitap okumayla meşgul olmuştur. Aslında Ali Emiri Efendi’nin tüm hayatı bu şekilde kitapların arasında ve kitap okuyarak geçmiştir. Belkide İslam’ın ilk emri olan ‘Oku’ düsturunu çok içten gelen bir zikir gibi benimsemiştir. Ali Emiri, Abdulbaki Gölpınarlı’nın bir öğrencisinden işittiğimize göre ise okuduğu hiçbir şeyi unutmayan fotoğrafik bir hafızaya sahiptir.  Bu özelliği ile de eşsizdir.

Ali Emiri Efendi kitap okuma dışında yazarak ta ilim irfan hayatımıza aktif olarak katılmış bir şahsiyettir. O’nun gibi kitap okumaya ve toplamaya meraklı olan bir diğer âlimimiz İbnülemin Mahmut Kemal İnal onun eserlerini sayarken; Osmanlı Şehirleri, Diyarbakır’lı Bazı Zevatın Tercüme-i Halleri, Osmanlı Vilayet-i Şarkiyesi, Tezkire-i Şuara’yı Amid vb. kitaplarının yanında Osmanlı Tarih ve Edebiyatı (32 Sayı çıkmıştır) ve Amid-i Sevde (6 Sayı) dergilerini de zikreder.

Dil âlimi Kaşgarlı Mahmud’un Divan-ı Lugat-it Türk kitabının bilinen ilk nüshası bizzat Ali Emiri Efendi tarafından sahaflarda kayıp bir hazine gibi bulunmuştur. Ali Emiri’den önce kitaba sahip olan ve paraya sıkışmış bir kadıncağız kitabı sahaf Burhan Bey’e satar. Tam o vakitlerde Burhan Bey’in dükkânına uğrayan Ali Emiri yeni bir şeyler olup olmadığını sorar. Bir kitabın olduğunu ama sahibi olan yaşlı kadının 30 altın sarı lira istediğini söyler. Bu sırada Ali Emiri’nin yanında bu kadar para olmadığı için borç bulmaya dışarı çıkar. Dışarı çıkarken kitabın başkasına satılmasını engellemek için Sahaf Burhan Efendiyi dükkânına üzerinden kilitlediği bile rivayet edilmektedir.

Daha sonra Ali Emiri Efendi bu fiyat konusunda; eğer bunun kıymetli bir eser olduğunu fark etselerdi daha yüksek bir meblağ isteyeceklerini söylemiştir. Hatta kitap Ali Emiri yerine bir başka kitap avcısının eline geçmiş olsaydı belkide birçok tarihi eserimiz ve kültür hazinemiz gibi çoktan yurt dışına çıkacaktı. Ali Emiri Efendi kitabı aldığında duyduğu sevinci ifade etmek için; “Bu kitabı aldım; eve geldim. Yemeği içmeği unuttum… Bu kitabı, sahaf Burhan 33 liraya sattı. Fakat ben bunu birkaç misli ağırlığındaki elmaslara, zümrütlere değişmem.” demiştir. Gerçektende bu kitap, medeniyetimiz açısından, kıymeti altın ve elmaslarla ölçülemeyecek kadar nadidedir. Çünkü Divan-ı Lugat-it Türk’te bizim irfan hayatımızın saklı bir geçmişi, hazinesi gizlidir.

Ali Emiri Efendi, kitabı elde ettikten sonra sadece güvendiği ve çok yakın dostu olan Kilisli Rıfat Efendi’ye göstermiştir. Başkalarına eseri göstermekten imtina etmiştir. Gün geçtikçe kitabın kıymeti daha iyi anlaşılmış ve Veysel Karani Hz’lerinin soyundan gelen devrin âlimlerinden Fuad Köprülü’nün ilmi tetkiklerine konu olmuştur. Divan-ı Lugat-it Türk adı Türk irfan hayatında sıkça duyulan meçhul bir eserken, Ali Emiri Efendi’nin çabaları ve titizliği sayesinde günümüze kadar gelebilmiştir. Bu kitabın bulunuş hikâyesi Kuran’ı Kerim’de geçen kıssaların en güzeli olan Yusuf kıssası gibidir. Hatırlanacağı üzere kuyudan çıkan Yusuf peygamber birkaç akçeye Mısırlı tüccarlara satılmış. Fakat Yusuf Peygamber Mısır’a vardığın da gerçek kıymeti anlaşılmıştır. Kıssadaki gibi Divan-ı Lugat-it Türk’ü unutuluş ve kayboluş kuyusundan çıkarıp medeniyet hazinemize kazandıran kişi olan Ali Emiri Efendi ileride onu yayınlatarak da diğer pek çok değerimiz gibi acı bir yok oluştan kurtarmıştır.

Beyaz Arif Akbaş

Tweet

1 Yorum

  1. yunus 20.01.2015 00:12:54

    Ali Emiri` yi tanidigimdan beri pek sever, kendime yakin hissederim. Kendisinin Divan-ı Lugati`t Türk` e tevafuk etmesi ise cok hikmetli ve ibretlik bir hikayedir. O eserin milyonlarca ihtimal icinde bir kitap kurduna denk gelmesi onun bu işe liyakat kesbetmesinden oturu oldugunu dusunmusumdur.

    Cevapla

Bir cevap yazın Cancel reply

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Önceki Yazı

Birey, Burjuva ve Zengin

Sonraki Yazı

İzlenilesi Belgeseller

İlgili Yazılar

  • Üç İstanbul Tek Devrim

    EdebiFikir
    Kimi romanlar sayesinde girift...
  • Peri Masalı Felakete Dönüşürse

    Adem Suvağcı
    Gerçek adı Eric Arthur Blair olan...
  • Yetişin Gençler

    EdebiFikir
    Yetişin Gençler, Ergenlikten...
  • Yeni Tür Bir “Aradalık” Olarak: Küreselleşme ve Postmodernizm

    Sizden Gelenler
    Hodgson, “Eğer XVI. yüzyılda...
Facebook
Twitter
YouTube
Instagram

Edebifikir Radyo

Son Yorumlar

  • Geçmiş Zaman Sancısı için İhsanbul
  • Yahyâ’ya Mektup – 4 için körlük
  • Midye Karanlığı için Bilmesendeolur
  • Mutlu Olma Sakın için bu havaya bir attar dükkanı
  • Midye Karanlığı için EdebiFikir
  • Midye Karanlığı için sümeyye
  • Midye Karanlığı için Dilşad
  • Kitap Ödüllü Absürt Test için Galip
  • Edebifikir Anketi: Yunus Emre Özsaray için Abdullah Yalın
  • Kitap Ödüllü Absürt Test için ihsan

Çok Okunanlar

  • Ayrılık Sevdaya Dahil
  • Türkçe Sözlükleri
  • Doğruluk ve Gerçeklik
  • Poetika Kelimesinin Tanımı ve Mahiyeti
  • Niçin Sevdiniz?
  • Suyum Unum Buğdayım
  • Ölüm Risalesi
  • “İyi de çocuk pencereden de düşebilir!”
  • Herkese Selam Sana Hasret
  • Genç Werther’in Acıları

Yazarlar

  1. Abdullah Karaca
  2. Adem Suvağcı
  3. Bahadır Dadak
  4. Bilal Can
  5. Celal Kuru
  6. Cüneyt Dal
  7. Davut Bayraklı
  8. Feyyaz Kandemir
  9. İbrahim Halil Aslan
  10. Mehmet Erikli
  11. Mehmet Raşit Küçükkürtül
  12. Mücahit Emin Türk
  13. Muhammed Furkan Kâhya
  14. Muhammet Emin Oyar
  15. Ömer Ertürk
  16. Ömer Can Coşkun
  17. Sizden Gelenler
  18. Süleyman Mete
  19. Sulhi Ceylan

Son Eklenenler

  • Üç İstanbul Tek Devrim

    EdebiFikir
    15.04.2021

  • Yalnızlığın Mabedi

    Sulhi Ceylan
    14.04.2021

  • Geçmiş Zaman Sancısı

    Sizden Gelenler
    09.04.2021

  • Küçüklüğümün Sayrılarevinde Yangın

    Sizden Gelenler
    08.04.2021

  • Peri Masalı Felakete Dönüşürse

    Adem Suvağcı
    07.04.2021

Çok Okunanlar

  • Ayrılık Sevdaya Dahil
  • Türkçe Sözlükleri
  • Doğruluk ve Gerçeklik
  • Poetika Kelimesinin Tanımı ve Mahiyeti
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Niçin Sevdiniz?
  • Derin Yapılanma
  • Suyum Unum Buğdayım
  • Ölüm Risalesi

Kategoriler

  • 2050
  • 2119
  • Buz Gibi Ofsayt!
  • Cemil Meriç
  • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
  • Deneme
  • Dergi
  • Devrim
  • Dosyalar
  • Edebifikir Haber Ajansı
  • Fikir
  • Genel
  • Günlük
  • Haber
  • Hatıra Saklama Ofisi
  • Haykırış
  • Hikâye
  • Hikmet
  • İsmet Özel
  • Karikatür
  • Kitap
  • Kitap Pusulası
  • Mektup
  • Mısra Güzeli
  • Nümayiş
  • Orada Neler Oluyor?
  • Poetika
  • Portre
  • Sezai Karakoç
  • Şiir
  • Sinema
  • Sorgulama
  • Söyleşi
  • Sözlük
  • Vasiyetim
  • Video
  • Yenilgi

Sayfalar

  • Ana Sayfa
  • Derin Yapılanma
  • Dosyalar
  • İletişim
  • Racon
  • Sen de Yaz

Seçmeler

  • Düş Baskısı 5

    By Halil İbrahim Polat
    Sonya, Zamanın bizi kovduğu şehirlere...
  • Anasayfa
  • İletişim
Copyright 2017 - Tüm hakları Edebifikir.com'a aittir...