Künye: Güzeli Kurtarmak, Byung-Chul Han, Çeviren: Kadir Filiz, İnsan Yayınları, 2019, İstanbul.
***
Görme hissi mesafeyi muhafaza ederken dokunma hissi bunu iptal eder. Mesafe olmadan gizem olmaz. Gizemin bozulması her şeyi eğlenilebilir ve tüketilebilir kılar. Dokunma hissi ötekinin negatifliğine zarar verir. Dokunduğu şeyi sekülerleştirir. Görme hissinin aksine, dokunma şaşırtmaya muktedir değildir. İşte bu yüzden pürüzsüz dokunmatik ekran gizemin bozulmasının ve tüm tüketimin mekânıdır. Neyi beğendiysen onu ortaya çıkarır. (Sayfa 6-7)
Sanat eseri şok edicidir. İzleyiciyi toslatır. Pürüzsüz bambaşka bir yönelimselliğe sahiptir. İzleyiciye tutunur, ona bir Like (Beğen) yaptırır. Sadece beğendirir, altüst etmez. (Sayfa 8)
Günümüzde güzelin içinden her negatifliğin, her tür sarsılmanın ve yaranın alınmasıyla güzel pürüzsüzleştirilmiştir. Güzel olan beni beğen’de tükenmiştir. Estetikleştirme, estetik kılmamaya dönmüştür. (Sayfa 8)
Selfie bağımlılığı “Ben”in iç boşluğuna işaret eder. “Ben” günümüzde kendisini tanımlayabileceği, ona sağlam bir kimlik verebilecek ifade biçimlerinden çok yoksundur. Günümüzde sabit kalan bir şey yoktur. Bu istikrarsızlık “Ben”i de etkilemiştir ve sabitliğinden etmiştir, onu eminsiz kılmıştır. Bu güvensizlik, kendi etrafındaki korku Selfie bağımlılığına itmektedir ve hiçbir zaman rahat vermeyecek olan “Ben”in başıboşluğuna götürmektedir. İç boşluğunun karşısında bu Selfie öznesi beyhude yere kendisini üretmeyi denemektedir. Selfie benliğin boş biçimidir. Boşluğu üretir. (Sayfa 14)
Güzelin seyri hazzı değil, şoku meydana getirir. Güzelin yükselen mertebelerinin sonunda güzelin ehli “birden”, “harikulade güzel”i, “ilahi güzel”i görür. Gören kendisini kaybeder, hayrete ve dehşete düşer. Bir “delilik” onu sarar. (Sayfa 18)
Güzel olan; kendi örtüsündeki, örtülmesindeki ve gizlenmesindeki nesnedir. Güzel nesne sadece örtüsünün altında kendisi olarak kalabilir. Örtülmekle “sonsuz derecede göze çarpmayan” hâle gelir. (Sayfa 31)
Sır olarak güzelin görüsüne ancak bizatihi örtünün bilgisiyle erişilebilir. Kişinin örtülü olanı bilebilmesi için her şeyden önce örtüye yönelmesi gerekir. (Sayfa 31)
Günümüz pozitif toplumu yaralanmanın negatifliğini her zaman azaltır. Bu sevgi için de geçerlidir. Yaralanmaya sevk edebilecek yüksek her türlü bağlılıktan sakınılır. Libidinal enerjiler tıpkı sermaye yatırımları gibi çeşitli nesnelere yayılır, böylece kayıp önlenir. (Sayfa 35)
Kişi kendisini yaralanmaya maruz bırakmadan başkasını göremez. Görmek incinebilir olmayı gerektirir. Diğer türlü, hep aynı şeyler tekrar eder. Duygululuk incinebilirliktir. Yaralanmaya görmenin hakikat anı denilebilir. Yaralanma olmadan hakikat yoktur, doğruyu almak, yani algılama da yoktur. Aynının cehenneminde hakikat yoktur. (Sayfa 36)
Felaketin estetiği, öznenin zevk aldığı hazzın estetiğine karşı koymaktadır. Felaketin estetiği hadiselerin estetiğidir. Felaket getiren şey; göze çarpmayan bir hadise, bir yağmur damlasının döndüre döndüre yükselttiği beyaz bir toz, şafak vakti sessiz bir kar yağışı, yaz sıcağında bir kaya kokusu, “Ben”i boşaltan, içselliğinden ve öznelliğinden eden, dolayısıyla mutlu kılan boşluğun hadisesi olabilir. Bu hadiseler güzeldir çünkü “Ben”e el koyar. Felaket, kendi kendisine yapışmış oto-erotik özne için ölüm anlamına gelir. (Sayfa 45)
Ölümün negatifliği olmadan hayat, ölü bir şey olarak kemikleşir. Hortlağa dönüşerek pürüzsüzleşir. Negatiflik, hayatın can verici kuvvetidir. Güzelin özünü de o biçimlendirir. (Sayfa 47)
Güzelin karşısında özne ile obje, “Ben” ile nesne ayrımı yok olur. Özne kendisini düşünceli bir şekilde objeye batırır ve onunla bir olur, onunla uzlaşır. (Sayfa 59)
Hegel’in güzel estetiği, her türlü tüketimden geri çekilen hakikat ve özgürlük estetiğidir. Ne “hakikat” ne de “kavram” tüketilebilir. Güzel kendisinde bir amaçtır. İhtişamı kendisi ve içsel zorunluluğu içindir. Bir şey için olmaya, harici kullanım bağlamına tâbi değildir çünkü kendi kendisinin amacı için oradadır. Güzel kendisine dayanır. (Sayfa 59)
“Güzeldeki estetik haz büyük ölçüde, saf tefekkür haline girdiğimizde, bütün isteklerimizin ötesindeki bir ana yükseldiğimizde gelir, yani bütün arzular ve kaygılar kalktığında, âdeta kendimizden kurtulduğumuzda meydana gelir.” (A.Schopenhauer) Güzel, beni kendimden ayırır. “Ben” güzelin içinde batar. Güzelin karşısında, kendi kendisinden kurtulur. (Sayfa 71)
Yazarın görevi dünyayı metaforlaştırmaktır, yani şiirsel kılmaktır (poetikleştirmektir). Şiirsel bakış şeyler arasındaki gizli ilişkileri keşfeder. Güzellik bir ilişki hadisesidir. Özel bir zamansallığı vardır. Dolayımsız hazdan kaçar çünkü bir şeyin güzelliği çok sonra başka bir şeyin ışığında hatıra olarak belirir. Güzellik, fosforluymuş gibi parıldayan tarihsel bir birikintidir. (Sayfa 80)
Uzun sürme ve yavaş olma güzelin yürüyüş tarzıdır. (Sayfa 80)
“Güzeliğin yavaş oku –En soylu güzellik türü bir anda cezbeden, ateşli ve sarhoş edici saldırılar yapan değildir (kolaylıkla tiksinti uyandırır böylesi). Yavaş yavaş içe işleyen, insanın âdeta hiç fark etmeden beraberinde taşıdığı ve rüyasında yeniden karşısına çıkan, ama sonunda uzun süre alçakgönüllülüğü ile yüreğimizi yararak bizi tamamen ele geçiren, gözlerimizi yaşlarla, yüreğimizi özlemle doldurandır(…).” (F.Nietzsche) (Sayfa 80)
Son Yorumlar