Yazılar:
  • Reel Politiğin Kâhini: Carl Schmitt
  • Tarih Nedir?
  • Yedi İklim - Mart 2021
  • Yunus Emre Hakkında Doğru Bilinen Yanlışlar
  • Yenilgi Yenilgi Büyüyen Yıllar Vardır
  • Yenileyen Yenilgi
EdebiFikir logo
eylem bir kız ismi değildir!
  • Anasayfa
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Derin Yapılanma
  • İletişim
  • Kategoriler
    • Buz Gibi Ofsayt!
    • Deneme
    • Dergi
    • Edebifikir Haber Ajansı
    • Fikir
    • Günlük
    • Haber
    • Hatıra Saklama Ofisi
    • Haykırış
    • Hikâye
    • Hikmet
    • Karikatür
    • Mektup
    • Mısra Güzeli
    • Kitap
    • Nümayiş
    • Poetika
    • Portre
    • Söyleşi
    • Şiir
    • Sinema
    • Sorgulama
    • Video
  • Dosyalar
    • Cemil Meriç
    • İsmet Özel
    • Kitap Pusulası
    • Sezai Karakoç
    • Vasiyetim
    • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
    • Sözlük
    • 2119
    • 2050
    • Devrim
    • Yenilgi
  • Anasayfa
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Derin Yapılanma
  • İletişim
  • Kategoriler
    • Buz Gibi Ofsayt!
    • Deneme
    • Dergi
    • Edebifikir Haber Ajansı
    • Fikir
    • Günlük
    • Haber
    • Hatıra Saklama Ofisi
    • Haykırış
    • Hikâye
    • Hikmet
    • Karikatür
    • Mektup
    • Mısra Güzeli
    • Kitap
    • Nümayiş
    • Poetika
    • Portre
    • Söyleşi
    • Şiir
    • Sinema
    • Sorgulama
    • Video
  • Dosyalar
    • Cemil Meriç
    • İsmet Özel
    • Kitap Pusulası
    • Sezai Karakoç
    • Vasiyetim
    • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
    • Sözlük
    • 2119
    • 2050
    • Devrim
    • Yenilgi

Kültürden İrfana

Cemil Meriç  |  21/11/2018  |  Kategori : Kitap   |  Okunma:1.406

Künye: Kültürden İrfana, Cemil Meriç, İletişim Yayınları, İstanbul, 2013.

***

Soru: Kültürün, çağdaş dünyadaki gelişmeleri üzerinde ne düşünüyorsunuz?

Cevap: Kültürün en yüksek düzeye ulaştığı Yeni Dünya’da kültür yok artık, onun yerine karşı-kültür, anti-kültür, hipi-kültür, kültür-sonrası, devrimci-kültür var. Amerika’dan gelen salgın bütün Avrupa’ya da yayıldı. Çağımız geleneklere değil, geleneğin kendisine düşman. Hayata bir şey eklemek istemiyor, hayatı alt üst etmek peşinde. Kültür mefhumunu çatlatan bir davranış karşısındayız. Artık “kazanılmış bir bilgiler bütünü” değil, kültür; “her şeyi okuyup, her şeyi unuttuktan sonra kalan” değil. Daha çok bir özlem. Keşfedilmesi, yaratılması gereken bir dünyanın özlemi. Amaç, eski yasaları ve ölçüleri yerle bir etmek. İdeolojiler de, teknik de yeni kuşaklara güvensizlik veriyor. Hepsi ütopyalara susuz; taze, sıcak, tabii ütopyalara. Bu isyan Batı’da uzun zamandan beri seyrine alıştığımız bir traji-komedinin devamı; dadaizm, fütürizm, gerçek-üstücülük. Yalnız, çılgınlık şimdi çok daha yoğun, çok daha yaygın, çok daha topyekün. (Sayfa 32)

Her nesil yeniden yazar tarihi, maziye yeni sualler sorar. Toplumların diri ve uyanık tecessüsü, karanlığa gömülen devirleri parça parça aydınlatır. Geçmiş geleceğin malzemesidir. Dünle bugün, bugünle yarın denizden iki damla.

Vakanüvisler, zamanı mumyalamış. İnsanoğlu, bütün günah ve sevaplarıyla o uçsuz bucaksız kâğıt ummanında. Arap tarihçileri, gördüklerini ve duyduklarını olduğu gibi kaydetmiş. Okuyucunun hürriyetine müdahale etmek istememiş. İranlı tarihçiler, şiire daha düşkün. Osmanlı ise vakalar zincirinde sebep ve netice bağları aramış. Cevdet Paşa böyle diyor.

İbn Haldun, ondördüncü asırda yeni bir ilim kurmuş… Beşerî ilimlerin ilmi, daha doğrusu temeli olan umran ilmi. Sosyal tarih, yani medeniyet tarihi, insanlığa İslam dünyasının armağanı. Batı için tarih, onsekizinci asra kadar bir masallar yığınıdır, destandan daha tatsız, romandan daha abes bir yazı türü. Ondokuzuncu asır tarih asrıdır Batı’da. Bizde, tarihten kopuş asrı. Cevdet Paşa gibi zirveler, bu hakikati unutturmamalı. (Sayfa 105)

Toplumlar da arada bir dinlenir, kervanlar gibi. Ne kadar yol alınmış, hesaplanır. Bazen bir kitap, bütün bir medeniyetin  “defter-i âmali”dir. Bir medeniyetin, bir kavmin veya bir cemaatin. Böyle bir şeref hangi eserlere nasip olmuş? Kişiden kişiye, toplumdan topluma değişir cevap. Kimine göre ‘Kitab-ı Mukaddes’, kimine göre  ‘Usul Üstüne Konuşma’ , kimine göre ‘Kapital’.  Kendi dünyamızı ele alırsak ondokuzuncu asırda yazılan düşündürücü kitapların başında Tunuslu Hayrettin Paşa’nın ‘En Emin Yol’u geli. (Akvam el Mesalik).  (Sayfa 139)

Biruni İslamiyetin Bir cihan dini olduğunun şuuru içindedir. Çeşitli kavimleri birbiriyle kaynaştıran bir din. Coğrafya, astronomi gibi tetkikler İslam camiasının dinin hayatı için önemli olduğundan kaynaşma hedefi göz önünde tutularak ele alınmalıdır. Biruni’ye göre “ilim için ilim” gibi abes olamaz. Nitekim “sanat için sanat” da saçmadır. Sanatlar da ilimler de İslam hayatının hedefine hizmet etmelidir. Müslümanlar için bu yaşayış yaşayışların en güzelidir. Ve gözetilecek tek amaçtır. Bununla beraber ilmi araştırma ameli bir fayda gütmez, çünkü fayda varlıkların değerini tayin etmez. Bilakis ilmi araştırmaların geçerliliği Kur’an’ın hükmüne dayanır. İnsan, Allah’ın “bi’l Hak” yarattığı semavatı ve dünyayı tanımakla mükelleftir.

Biruni’nin ihlâsı su götürmez ama çeşitli hiziplerden hangisine mütemayil olduğu bilinmiyor. (Sayfa 215)

Rıza Tevfik, Stuart Mill’in “şâkird-i irfan”ı olduğunu söyleyerek  övünürdü. Filozofluktan daha iddialı bir kartvizit. İkinci Meşrutiyet’in fikir adamları bizden daha ciddi idiler. Cumhuriyet nesli, Batı düşünce tarihinde ya sığ pozitivizme saplanacaktı, ya iğdiş edilmiş bir Marksizme.. Stuart Mill’in “şakird-i irfan”ı olmak, gerçekleşmemiş bir ideal de olsa, bir tecessüsün hududlarını belirtmesi bakımından göğüs kabartıcı. Yeni kuşaklar, ne Rıza Tevfik’i tanır ne Stuart Mill’i. Rıza Tevfik, hece vezninde şiirler yazmış, bir ara politikaya sürüklenerek Sevr’i imzalamak hamakatini göstermiş talihsiz bir yazardır. Fikir adamını hiç birimiz merak etmeyiz. Dilimizde yazılan en geniş, en özgün, en değerli felsefe dersleri onun imzasını taşır. Türkçenin tek felsefe kamusunu o yazmıştır. Düşünce tarihimizde bir dönem açan ‘Ulumu İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası’nın üç kurucusundan biridir. Düşünceyi aforoz eden bir dünyada yaşıyordu. Bir çöküş döneminin temsilcisiydi. Asırlar süren bir medeniyetin heybetli çöküşü.. Sevimli filozof, Stuart Mill’in belli başlı eserlerini okumuş muydu.? İngiliz hâkiminin eserlerinin ne kadar anlayabilirdi?  O dönemde düşüncelerini anlamak, hele hele benimsemek mümkün müydü? Bilmiyoruz.. (Sayfa 255-256)

Reşat Nuri, kahramanlar’ı elli küsur sene önce çevirmiş Türkçeye. Dalkavukluğa yatkın aydınlarımız için mukaddes bir kitap olmuş eser. Carlyle’ı okumadan Carlyle’cı kesilmiş, intelijansiyamız. Tarihçiler, caize koparmak için onun şehadetine sığınmış. Cumhuriyet döneminin birçok mitosları İskoçyalı şairin ruhaniyetinden yararlanılarak inşa edilmiş. Üstadın batılı âşıkları da kahramanlar yazarına rüyada sevdalanmış. (Sayfa 449)

Carlyle’ın karanlık ve girift kişiliği bir yönüyle aydınlandı mı acaba? Hiç bilmediğimiz bir dünya bu. Zaman zaman İslam velilerini hatırlatan bir düşünce irtifaı. Profesör Watt, Batı’nın Hz. Muhammed’e karşı beslemeye başladığı hayranlıkta kahramanlar yazarının büyük payı olduğunu belirtir. Carlyle’ın o konudaki konferansını kaç müslüman layık olduğu dikkatle okumuştur acaba? (Sayfa 455)

Soru: Televizyon kültürünün, kültür değişimini hızlandırması karşısında neler düşünürsünüz?

Cevap: Televizyon kültürü diye bir mefhum tanımıyorum. Televizyon, aylak, şuuru iğdiş edilmiş, hiçbir zaman okumak ve düşünmek alışkanlığı kazanmamış sokaktaki adam için icat edilmiş bir nevi afyondur. Televizyon, şuurdaki son pırıltıları da yokeden bir cehennem makinesidir. Kişiyi gerçek hayattan koparan ve bir hayal dünyasında yaşatan hissi bir istimna… (Sayfa 492)

Aktaran: Ömer Taşkıran
Tweet

Bir cevap yazın Cancel reply

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Önceki Yazı

Gassal ile Söyleşi

Sonraki Yazı

Kelimelerden Önce Tükenen Kağıtlar

İlgili Yazılar

  • Tarih Nedir?

    EdebiFikir
    Künye: Tarih Nedir, Edward Hallett...
  • Göğü Delen Adam

    EdebiFikir
    Künye: Göğü Delen Adam, Erich...
  • Felsefe, Bilim ve Hakikat

    EdebiFikir
    I. Bilginin Kaynağına İlişkin İki...
  • 1

    Konuşan Tarih 4

    Davut Bayraklı
    Yazarımız Davut Bayraklı'nın yeni...
Facebook
Twitter
YouTube
Instagram

Edebifikir Radyo

Son Yorumlar

  • Yenilgi Yenilgi Büyüyen Yıllar Vardır için Reel okur
  • Yenilgi Yenilgi Büyüyen Yıllar Vardır için Obsidyen
  • Gölgeler Âlemi ve Yenilgi için Periferi
  • Yenilgi Yenilgi Büyüyen Yıllar Vardır için Ömer asaf
  • Yenilgi Yenilgi Büyüyen Yıllar Vardır için okur
  • Sermest Gezegeni Radyo Programı için .
  • Sermest Gezegeni Radyo Programı için Feyza
  • Sermest Gezegeni Radyo Programı için Abdullah
  • Mihrinaz için buradayımhep
  • Yenmek(!) = Yenilmek(?) için genel okuyucu

Çok Okunanlar

  • Ayrılık Sevdaya Dahil
  • Doğruluk ve Gerçeklik
  • Türkçe Sözlükleri
  • Poetika Kelimesinin Tanımı ve Mahiyeti
  • Niçin Sevdiniz?
  • Suyum Unum Buğdayım
  • Ölüm Risalesi
  • “İyi de çocuk pencereden de düşebilir!”
  • Herkese Selam Sana Hasret
  • Genç Werther’in Acıları

Yazarlar

  1. Abdullah Karaca
  2. Adem Suvağcı
  3. Bahadır Dadak
  4. Bilal Can
  5. Celal Kuru
  6. Cüneyt Dal
  7. Davut Bayraklı
  8. Feyyaz Kandemir
  9. İbrahim Halil Aslan
  10. Mehmet Erikli
  11. Mehmet Raşit Küçükkürtül
  12. Mücahit Emin Türk
  13. Muhammed Furkan Kâhya
  14. Muhammet Emin Oyar
  15. Ömer Ertürk
  16. Ömer Can Coşkun
  17. Sizden Gelenler
  18. Süleyman Mete
  19. Sulhi Ceylan

Son Eklenenler

  • Reel Politiğin Kâhini: Carl Schmitt

    Muhammed Furkan Kâhya
    03.03.2021

  • Tarih Nedir?

    EdebiFikir
    02.03.2021

  • Yedi İklim – Mart 2021

    EdebiFikir
    02.03.2021

  • Yunus Emre Hakkında Doğru Bilinen Yanlışlar

    Feyyaz Kandemir
    01.03.2021

  • Yenilgi Yenilgi Büyüyen Yıllar Vardır

    Celal Kuru
    27.02.2021

Çok Okunanlar

  • Ayrılık Sevdaya Dahil
  • Doğruluk ve Gerçeklik
  • Türkçe Sözlükleri
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Poetika Kelimesinin Tanımı ve Mahiyeti
  • Derin Yapılanma
  • Niçin Sevdiniz?
  • Suyum Unum Buğdayım
  • Ölüm Risalesi

Kategoriler

  • 2050
  • 2119
  • Buz Gibi Ofsayt!
  • Cemil Meriç
  • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
  • Deneme
  • Dergi
  • Devrim
  • Dosyalar
  • Edebifikir Haber Ajansı
  • Fikir
  • Günlük
  • Haber
  • Hatıra Saklama Ofisi
  • Haykırış
  • Hikâye
  • Hikmet
  • İsmet Özel
  • Karikatür
  • Kitap
  • Kitap Pusulası
  • Mektup
  • Mısra Güzeli
  • Nümayiş
  • Orada Neler Oluyor?
  • Poetika
  • Portre
  • Sezai Karakoç
  • Şiir
  • Sinema
  • Sorgulama
  • Söyleşi
  • Sözlük
  • Vasiyetim
  • Video
  • Yenilgi

Sayfalar

  • Ana Sayfa
  • Derin Yapılanma
  • Dosyalar
  • İletişim
  • Racon
  • Sen de Yaz

Seçmeler

  • Protokol Krizi

    By Hüseyin Karacalar
    Sanırsın yanlışlar doğruyu...
  • Anasayfa
  • İletişim
Copyright 2017 - Tüm hakları Edebifikir.com'a aittir...