Yazılar:
  • Ölüm Var!
  • Üç Yüz Yirmi Altı Adım
  • Hal Bu ki
  • Sorgulama Dosyası: Ölüm deyince...
  • Ah Kılıcı - II
  • İlk Taşı Kim Atsın?
EdebiFikir logo
eylem bir kız ismi değildir!
  • Anasayfa
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Derin Yapılanma
  • İletişim
  • Kategoriler
    • Buz Gibi Ofsayt!
    • Deneme
    • Dergi
    • Edebifikir Haber Ajansı
    • Fikir
    • Günlük
    • Haber
    • Hatıra Saklama Ofisi
    • Haykırış
    • Hikâye
    • Hikmet
    • Karikatür
    • Mektup
    • Mısra Güzeli
    • Kitap
    • Nümayiş
    • Poetika
    • Portre
    • Söyleşi
    • Şiir
    • Sinema
    • Sokağın Nabzı
    • Sorgulama
    • Video
  • Dosyalar
    • Cemil Meriç
    • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
    • Devrim
    • İsmet Özel
    • Kitap Pusulası
    • Sâdî Şirâzî
    • Sezai Karakoç
    • Sözlük
    • Vasiyetim
    • Yenilgi
    • 2119
    • 2050
  • Anasayfa
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Derin Yapılanma
  • İletişim
  • Kategoriler
    • Buz Gibi Ofsayt!
    • Deneme
    • Dergi
    • Edebifikir Haber Ajansı
    • Fikir
    • Günlük
    • Haber
    • Hatıra Saklama Ofisi
    • Haykırış
    • Hikâye
    • Hikmet
    • Karikatür
    • Mektup
    • Mısra Güzeli
    • Kitap
    • Nümayiş
    • Poetika
    • Portre
    • Söyleşi
    • Şiir
    • Sinema
    • Sokağın Nabzı
    • Sorgulama
    • Video
  • Dosyalar
    • Cemil Meriç
    • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
    • Devrim
    • İsmet Özel
    • Kitap Pusulası
    • Sâdî Şirâzî
    • Sezai Karakoç
    • Sözlük
    • Vasiyetim
    • Yenilgi
    • 2119
    • 2050

Üç İstanbul Tek Devrim

Ferhat İnan  |  15/04/2021  |  Kategori : Kitap   |  Okunma:

Kimi romanlar sayesinde girift bulduğumuz devirlerdeki insanlarının zihin ve duygu dünyalarına olanca açıklığı ile temas edebiliriz. Mesela Türkiye modernleşmesine, tarih kitaplarından ziyade Peyami Safa ve Tanpınar’ın romanlarıyla temas etmek daha kolaydır. Yahut Avrupa sömürgeciliğini en iyi Robinson Crusoe’da tecessüm etmiş olarak görürüz.

Türk romanının en doğurgan olduğu dönem Cumhuriyet’in doğum zamanlarıdır. Dolayısıyla bu romanlarda, çoklukla kendilerine konu ettikleri Osmanlı’nın çöküşü, Cumhuriyet’in ilanı, Millî Mücadele gibi konulara dair epey malzeme var.

“Üç İstanbul” da bu minvalde bir roman. Üç İstanbul’dan kasıt; istibdat, Meşrutiyet ve işgal devri İstanbulları. Üç İstanbul deniyor fakat asıl olan Paris, İstanbul ve Ankara’dır. Çünkü istibdatta Jön Türkler’in zihni Paris’te örülmüş, Meşrutiyet’te İmparatorluğun felaketi İstanbul’dan idare edilmiş ve Mütareke’de ise gözler Ankara’ya çevrilmiştir. Romanda, tüm bu geçişleri bir yazar olan Adnan’ın hayatından takip ediyoruz. Romanda pek çok karakter var ve birçoğu saf bir motiften öte dönemin belli zümrelerini temsil etmeye memur. Mesela Doktor Haldun’un yeni bir bilimsel logosun geliştirilmesinde etkili olmuş tıbbiyelileri, Miralay Hüsrev’in ise Abdülhamid’e yakın olmakla birlikte Avrupa’ya da aşina olan ve İmparatorluğa burun kıvıran yeni mekteplileri temsil ettiği söylenebilir. Fakat ben hem romanın başkarakteri olması hem de siyasî çalkantıları şahsında takip etmek daha mümkün olduğu için Adnan’a odaklanacağım. Adnan karakteri, en çok da inkılap, ihtilal, harp gibi kavramları billurlaştırmaya memurdur. Bu kavramlardan ilk ikisi özel bir ilgiyi hak ediyor. Zira Türkiye’nin sürekliliği olan belli başlı temalarından biri devrimdir. Devrim, değişimin derinliğini işaretleyen bir kelime. Devrimin içindeki süreklilik ise devr-i sâbık oluşturmaktır. Kavramın Descartesçı bir kökeni var. Meşhur “Cogito ergo sum” önermesinin özü şüphedir. Her şeyden şüphe etmenin bir şubesi de yerleşik kurum, değer ve geleneklerden şüphedir. Yani aslında bütün devrimcilerin yaptıkları Descartes’ın düşünce alanındaki marifetlerini siyasî zemine teşmil etmektir.[1] İşte Abdülhamid döneminde İttihatçıları “şüphe”ye sevk eden şey İmparatorluğun sinsice işgal edildiği hissi idi. Bu hissi Adnan “Avrupa hariciye nazırları vilayetlerimize dâhiliye nazırlarımız kadar karışıyor.”[2] cümlesiyle ifade eder. Bu şüphe, bütün bir Cemiyet’i güdecek ve Abdülhamid aleyhtarlığına sevk edecektir. Bundan dolayıdır ki İTC’nin temel amacı Osmanlı devletini kurtarmaktır.[3] Temmuz 1908 tarihiyle bunun için gerekli pozisyona erişilmiştir. Ve Cemiyet, derhal kendisine yönelecek şüpheleri savmak için Abdülhamid dönemine devr-i sâbık ceketini giydirir. Trablusgarp’ın işgali bahsinde Adnan’ın söyledikleri bu doğrultudadır.[4] Zira daha Abdülhamid zamanında Trablusgarp İmparatorluğa gevşek bir bağ ile bağlıdır. Meşrutiyet’in şüpheye gebe kalışının iki büyük sebebi Harb-i Umumi ve bizzat İttihat ve Terakki’dir. Savaşın seyri ve ağır neticeleri şüpheyi İTC’nin alnına mıhlar. Fakat henüz harp neticelenmeden de kuşkular mevcuttur. Bunun sebebini ise Dağıstanlı Hoca karakteri ve Adnan arasındaki diyalogda görüyoruz. Hoca, Adnan’ı inkılaptan sonra değişmemesi hususunda uyarır: “Mademki inkılap yaptınız, havyar yemeyeceksiniz!”[5] Ancak Adnan’ın her gün palazlanan serveti şüphe ve hoşnutsuzlukları bir mıknatıs gibi çeker. Servetler ve şöhretler Harb-i Umumi’den devşirilip büyürken bir İmparatorluk söner, küle dökülen suyun adıdır: Mondros Mütarekesi. İTC ile birlikte Adnan’ın da devri biter. Artık İstanbul “gizli İstanbul” dur. Bir milletin kaderi Ankara’dan kararlaştırılmaktadır. Adnan da bu dönemde Ankara’yı gözlemektedir. Fes, kalpakla değişmek istemektedir. Bu dönemin devr-i sâbıkı İTC ve ilerleyen dönemde bütün bir Osmanlı’dır. İTC’dir çünkü memleketin başına belaları saran iradenin çıktığı örgüttür. Bunu da kitabın son kısımlarında Adnan ve kalpaklı misafirinin diyaloglarında görüyoruz.[6] İTC kendisine emanet edilen üç kıtalı vatandan kanlı pösteki kadar dahi parça getirememiştir.

Ferhat İnan


[1] Luc Ferry, Gençler İçin Batı Felsefesi, trc.: Devrim Çetinkasap, (İstanbul: İş Bankası Yay., 9. Baskı, 2020), s.118
[2] Mithat Cemal Kuntay, Üç İstanbul, (İstanbul: Oğlak Yay., 24. Baskı, 2018), s.86.
[3] Şerif Mardin, Türk Modernleşmesi, der.: Mümtaz’er Türköne ve Tuncay Önder, (İstanbul: İletişim Yay., 27. Baskı, 2020), s.98.
[4] Mithat Cemal Kuntay, a.g.e., s.394.
[5] Mithat Cemal Kuntay, a.g.e., s.374.
[6] Mithat Cemal Kuntay, a.g.e., s.646

Tweet

Bir cevap yazın Cancel reply

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Önceki Yazı

Yalnızlığın Mabedi

Sonraki Yazı

Edebifikir Kitap Pusulası: İstanbul

İlgili Yazılar

  • Yapıştırma Bıyık

    EdebiFikir
    Künye: Salah Birsel, Yapıştırma...
  • Taşları Yemek Yasak

    EdebiFikir
    Künye: Taşları Yemek Yasak, İsmet...
  • Düşman Kazanmak Sanatı

    EdebiFikir
    Künye: Düşman Kazanmak Sanatı,...
  • Osmanlı İstanbul’unda Ramazan Kültürü ve Ramazan Sofraları

    EdebiFikir
    Künye: Osmanlı İstanbul’unda...
Facebook
Twitter
YouTube
Instagram

Son Yorumlar

  • Ufacık Tefecik İçi Dolu Öykücük için Tarık Günersel
  • Ölüm Var! için Serhad
  • Sorgulama Dosyası: Ölüm deyince… için vefati
  • Üç Yüz Yirmi Altı Adım için Sağlık ocağı
  • Üç Yüz Yirmi Altı Adım için Birsen T.
  • Ankara Beni Bulsun! için General
  • Hal Bu ki için Biryolcu
  • Ah Kılıcı – II için serhat
  • Sorgulama Dosyası: Ölüm deyince… için Peder bey
  • Sorgulama Dosyası: Ölüm deyince… için Tahir Tarık

Yazarlar

  1. Abdullah Karaca
  2. Adem Suvağcı
  3. Bahadır Dadak
  4. Bilal Can
  5. Celal Kuru
  6. Cüneyt Dal
  7. Davut Bayraklı
  8. Feyyaz Kandemir
  9. İbrahim Halil Aslan
  10. İbrahim Orhun Kaplan
  11. Mehmet Emir
  12. Mehmet Erikli
  13. Mehmet Raşit Küçükkürtül
  14. Mücahit Emin Türk
  15. Muhammed Furkan Kâhya
  16. Muhammet Emin Oyar
  17. Ömer Ertürk
  18. Ömer Can Coşkun
  19. Şadiye Sare Kaplan
  20. Sizden Gelenler
  21. Süleyman Mete
  22. Sulhi Ceylan

Son Eklenenler

  • Ölüm Var!

    Tahir Tarık Balıkçı
    20.05.2022

  • Üç Yüz Yirmi Altı Adım

    Bilal Bahadır Kuzucuk
    19.05.2022

  • Hal Bu ki

    Ömer Can Coşkun
    18.05.2022

  • Sorgulama Dosyası: Ölüm deyince…

    EdebiFikir
    17.05.2022

  • Ah Kılıcı – II

    EdebiFikir
    15.05.2022

Kategoriler

  • 2050
  • 2119
  • Buz Gibi Ofsayt!
  • Cemil Meriç
  • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
  • Deneme
  • Dergi
  • Devrim
  • Dosyalar
  • Edebifikir Haber Ajansı
  • Fikir
  • Genel
  • Günlük
  • Haber
  • Hatıra Saklama Ofisi
  • Haykırış
  • Hikâye
  • Hikmet
  • İsmet Özel
  • Karikatür
  • Kitap
  • Kitap Pusulası
  • Mektup
  • Mısra Güzeli
  • Nümayiş
  • Orada Neler Oluyor?
  • Poetika
  • Portre
  • Sâdî Şirâzî
  • Sezai Karakoç
  • Şiir
  • Sinema
  • Sokağın Nabzı
  • Sorgulama
  • Söyleşi
  • Sözlük
  • Vasiyetim
  • Video
  • Yenilgi

Sayfalar

  • Ana Sayfa
  • Derin Yapılanma
  • Dosyalar
  • İletişim
  • Racon
  • Sen de Yaz

Seçmeler

  • 6

    Ben kendime hiç yürümedim!

    By EdebiFikir
    Üç gün önce, “Abdullah Karaca hafta...
  • Anasayfa
  • İletişim
Copyright 2017 - Tüm hakları Edebifikir.com'a aittir...