Yazılar:
  • Tarhana İçen Çocukların Sosyolojisi III
  • Sezai Karakoç'un Hatıraları - 2
  • Edebifikir Kitap Pusulası: Hatırat
  • Revü Gülütü
  • Bilgi ve Düşünce Faaliyeti
  • Sırrı Fâş Eylemek
EdebiFikir logo
eylem bir kız ismi değildir!
  • Anasayfa
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Derin Yapılanma
  • İletişim
  • Kategoriler
    • Buz Gibi Ofsayt!
    • Deneme
    • Dergi
    • Edebifikir Haber Ajansı
    • Fikir
    • Günlük
    • Haber
    • Hatıra Saklama Ofisi
    • Haykırış
    • Hikâye
    • Hikmet
    • Karikatür
    • Mektup
    • Mısra Güzeli
    • Kitap
    • Nümayiş
    • Poetika
    • Portre
    • Söyleşi
    • Şiir
    • Sinema
    • Sorgulama
    • Video
  • Dosyalar
    • Cemil Meriç
    • İsmet Özel
    • Kitap Pusulası
    • Sezai Karakoç
    • Vasiyetim
    • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
    • Sözlük
    • 2119
    • 2050
  • Anasayfa
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Derin Yapılanma
  • İletişim
  • Kategoriler
    • Buz Gibi Ofsayt!
    • Deneme
    • Dergi
    • Edebifikir Haber Ajansı
    • Fikir
    • Günlük
    • Haber
    • Hatıra Saklama Ofisi
    • Haykırış
    • Hikâye
    • Hikmet
    • Karikatür
    • Mektup
    • Mısra Güzeli
    • Kitap
    • Nümayiş
    • Poetika
    • Portre
    • Söyleşi
    • Şiir
    • Sinema
    • Sorgulama
    • Video
  • Dosyalar
    • Cemil Meriç
    • İsmet Özel
    • Kitap Pusulası
    • Sezai Karakoç
    • Vasiyetim
    • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
    • Sözlük
    • 2119
    • 2050

Taklitten Tekâmüle: Türk Şiirinde Mükemmelin İzini Sürmek

Feyyaz Kandemir  |  13/05/2020  |  Kategori : Poetika   |  Okunma:279

2

Türk şiiri taklit ve nazire şiiri şeklinde gelişmiştir. Tekke şiiri, divan şiiri, saz şiiri, taklit ve nazirenin ötesinde alıntı ve çalıntı örnekleriyle doludur. Modern Türk şiirinde de bunun örneklerine rastlanır. Fakat zaten taklitten, etkiden ve (ç)alıntıdan uzak bir edebiyatın, şiirin varlığından söz edilebilir mi? Kültür, sanat ve edebiyat faaliyetlerinin olmazsa olmazı etkileşimdir. Büyük olarak kabul ettiğimiz şairlerimizin ciddi bir kısmı, aslında maharetli birer hırsız(!) veya taklitçidir; kuru kuruya bir taklitten bahsetmiyorum, o ayrı. Tamamen özgün bir şair bulmak mümkün değil. Bu imkânsızlık bütün milletlerin şairleri için geçerli. Giraudoux şöyle demiş: “İntihal bütün edebiyatların temelidir. İlki hariç! Ki o da bizce meçhul!” Paul Valery’nin kanaati ise şu: “Başkalarıyla beslenmek, orijinal olmanın da, kendisi olmanın da ta kendisidir. Fakat onları hazmetmek gerekir. Nitekim aslan da hazmedilmiş koyundan meydana gelir.” Şeyh Gâlib, şaheseri olan Hüsn ü Aşk’ı, Mevlana hazretlerinden (ç)aldığını açıkça söyler:

Esrarını Mesnevî’den aldım
Çaldım velî mîri malı çaldım

Demek ki çalmanın niteliği mühim! Çalarken alçalmayacak, çalmamış gibi davranmayacaksın, bu bir. Çaldığını yükseltecek, daha güzel hâle getireceksin, bu da iki. Nitekim T. S. Eliot’a göre (ç)almak büsbütün bir marifettir; çaldığını daha güzel hâle getirmek şartıyla tabiî ki: “Toy şairler taklit eder, usta şairler çalar; kötü şairler aldıklarını bozar, iyi şairlerse güzelleştirir.” Dolayısıyla niteliğini gözetmek şartıyla, taklit, nazire ve (ç)alıntıyı müspet manada kabul edebiliriz.

Hafımızda yer etmiş birçok güzel şiirimiz taklit/nazire mahsulüdür. Hatta bazıları için (ç)alıntı tabirini kullanabiliriz rahatlıkla. Bu şiirler/mısralar asırlar boyunca işlenerek mükemmel bir şekil almış, asıllarını gölgede bırakan bir güzelliğe ulaşmıştır. Bu yazıda ve devamındaki yazılarda taklit/nazire yoluyla meydana getirilmiş şiirleri değerlendireceğim. Yazı uzun olduğundan okuyuculara usanç vermemesi adına üç dört parça hâlinde yayımlanacaktır. Hemen belirteyim ki, niyetim, ele alacağım şiirlerin veya şairlerin itibarını sarsmak değil. Tam aksine ben taklidi bir tür “Kemal Mektebi” olarak görüyorum. Bu yüzden yazıya “Taklitten Tekâmüle” başlığını verdim. Maksadım Türk şiirinde mükemmelin izini sürmek ve mükemmelin evveliyatını gözler önüne sermek. Bu iş benim için, güzelliği meydana getirmenin yollarını ve sırlarını araştırma ameliyesidir. Ayrıca kimisi unutulmuş olan asıl/zemin şiirleri de yeniden hatırla(t)ma vesilesidir.

Yunus’un Niyâzı, Niyâzî’nin Yunus’u

Niyazi-i Mısrî’nin meşhur bir şiiri var, bestelenip ilahi olarak okunduğu için çoğumuzun hafızasındadır: “Derman arardım derdime derdim bana derman imiş” mısraıyla başlayan bu şiir, Yunus Emre’nin bir şiirine naziredir. Önce Yunus’un şiirini okuyalım:

Ben derd ile âh ederdim derdim bana derman imiş
İsteridim hasret ile dost yanımda pinhan imiş

Kanda idim fikr ederdim göğe bakıp şükr ederdim
İsteridim hasret ile dost yanımda pinhan imiş

Sanırdım kendim ayrıyam dost gayrıdır ben gayrıyam
Beni bu hayâle salan bu sıfat-ı insan imiş

İnsan sıfatı kendi Hakk insandadır Hakk doğru bak
Bu insanın sıfatına cümle âlem hayran imiş

Her kim ol insanı bile hayvan ise insan ola
Cümle yaradılmış kula insan dolu sultan imiş

Tevhid imiş cümle âlem tevhidi bilendir âdem
Bu tevhidi inkâr eden öz canına düşman imiş

İnsan olan buldu Hakk’ı meclis anın odur saki
Hemân bu bî-çâre Yunus aşk ile âşinâ imiş

Yunus Emre’nin şiirinde yersiz bazı tekrarlar ve kafiyenin aksadığı bir kısım var. Bu belki de bir müstensihin gadri sebebiyledir, bilemeyiz. Yunus Emre şiirlerini Türkçenin iptidai devrinde söylediği ve aradan çokça zaman geçtiği için onun lafızlarında bir takım aksaklıkların olması normaldir. Zaten o lafızcı bir şair değil, mana avcısı bir gavvas olmayı tercih etmiştir.

Niyazi-i Mısrî’nin şiirine geçelim:

Derman arardım derdime derdim bana derman imiş
Burhan sorardım aslıma aslım bana burhan imiş

Sağ u solum gözler idim dost yüzünü görsem deyû
Ben taşrada arar idim ol can içinde can imiş

Öyle sanırdım ayrıyam dost gayrıdır ben gayrıyam
Benden görüp işiteni bildim ki ol canan imiş

Savm u salat u hac ile sanma biter zahid işin
İnsan-ı kâmil olmaya lazım olan irfan imiş

Kande gelir yolun senin ya kande varır menzilin
Nerden gelip gittiğini anlamayan hayvan imiş

Mürşid gerektir bildire Hakk’ı sana hakka’l-yakin
Mürşidi olmayanların bildikleri güman imiş

Her mürşide gönül verme kim yolun sarpa uğratır
Mürşid-i kâmil olanın gayet yolu âsan imiş

Anla hemen bir söz durur yokuş değildir düz durur
Âlem kamu bir yüz durur gören anı hayran imiş

İşit Niyazi’nin sözün bir nesne örtmez Hakk yüzün
Hakk’dan ayan bir nesne yok gözsüzlere pinhan imiş

Görüldüğü üzere iki metinde anlatılan şey neredeyse aynı. “Derdim bana derman imiş” tabiri doğrudan alınmış. Bazı mısralar ufak dokunuşlarla yeniden düzenlenmiş: Yunus’ta “Sanırdım kendim ayrıyam dost gayrıdır ben gayrıyam” olan mısra, Mısrî’de “Öyle sanırdım ayrıyam dost gayrıdır ben gayrıyam” şeklinde düzenlenerek, “kendi” kelimesi yerine “öyle” getirilmiş. Nitekim aynı mısrada hem “kendi” hem “ben” kelimelerinin bulunması fuzulidir; ikincisinde bu fazlalık giderilmiştir. Buna benzer birkaç tasarruf daha mevcut, zikretmeye gerek yok, mukayeseli olarak bakıldığında görebilir.

Niyazi Mısrî bir şiirinde, “Niyazi’nin dilinden Yunus durur söyleyen / Herkese çün can gerek Yunus durur can bana” diyerek Yunus Emre’ye olan muhabbetini ayan beyan göstermiş veli bir şairdir. Hâliyle onun selefine karşı bir üstünlük çabası yoktur, aksine, ondan ilham alması, onu hatırlaması ve hatırlatması söz konusudur. İkisi de aynı bağın bülbülüdür. Yunus’un şiirinde aksayan bazı kısımlarNiyazi’nin dilinde kemale kavuşmuştur. Netice itibariyle şiir aslından daha güzel bir hâle getirilmiş, taklit yoluyla tekâmül sağlanarak bu oldukça güzel şiir/ilahi bizlere tevarüs etmiştir.

(Devam edecek…)

Feyyaz Kandemir

Tweet

2 Yorum

  1. Abdullah 13.05.2020 22:29:16

    Çok güzel, titiz, istifadeye medar bir çalışma. Teşekkür ederiz. Allah Edebifikir gibi müdânâsız yerlerin sayısını da böyle hasbi, fedakar çalışan yazarları da artırsın, bereketini versin. Âmin.

    Cevapla
  2. Müverrih 13.05.2020 14:27:59

    severek okuduğum yazılardan biri oldu. Bu kadar malûmata rağmen, sarih bir dil ve aktarım var. Teşekkürler Feyyaz.

    Cevapla

Bir cevap yazın Cancel reply

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Önceki Yazı

Benjamin Button Sendromu Yahut Trajikomik Çağ Hezeyanları

Sonraki Yazı

Bir Taşı Kanattım

İlgili Yazılar

  • 1

    Medfun Şiirler 7: Elveda

    Ali Söyler
    Fehîm-i Kadîm 17. yüzyılın İzzet...
  • Medfun Şiirler 6: Berg-i Hazân

    Ali Söyler
    Gelibolulu Mustafa Âli, Taşlıcalı...
  • Medfun Şiirler 5: Cünbiş-i Aheste

    Ali Söyler
    Mihr parmak ile ol mahın cemalin...
  • 1

    Medfun Şiirler 4: Medeng-i İrade

    Ali Söyler
    (Keçecizâde İzzet...
Facebook
Twitter
YouTube
Instagram

Son Yorumlar

  • Bana Verilen Armağan için dönem bitiyor ve ben
  • Şimdi ya Sonra Belki de Dün için Ketebet
  • En Sevdiğimiz Kitap İsimleri için Ambrosia
  • Sırrı Fâş Eylemek için Nagehan
  • Revü Gülütü için Nesnâs
  • Revü Gülütü için Yarı donuk hevesimi ellerine veriyorum
  • Tarhana İçen Çocukların Sosyolojisi II için Kardeş
  • Sırrı Fâş Eylemek için Meclis-i Mebusan
  • Bir Başka Açıdan “Yedinci Gün” için zeynep
  • yekinen için m. fatih

Çok Okunanlar

  • Ayrılık Sevdaya Dahil
  • Doğruluk ve Gerçeklik
  • Türkçe Sözlükleri
  • Poetika Kelimesinin Tanımı ve Mahiyeti
  • Niçin Sevdiniz?
  • Suyum Unum Buğdayım
  • Ölüm Risalesi
  • “İyi de çocuk pencereden de düşebilir!”
  • Herkese Selam Sana Hasret
  • Genç Werther’in Acıları

Yazarlar

  1. Abdullah Karaca
  2. Adem Suvağcı
  3. Bahadır Dadak
  4. Bilal Can
  5. Celal Kuru
  6. Cüneyt Dal
  7. Davut Bayraklı
  8. Feyyaz Kandemir
  9. İbrahim Halil Aslan
  10. Mehmet Erikli
  11. Mehmet Raşit Küçükkürtül
  12. Mücahit Emin Türk
  13. Muhammed Furkan Kâhya
  14. Muhammet Emin Oyar
  15. Ömer Ertürk
  16. Ömer Can Coşkun
  17. Sizden Gelenler
  18. Süleyman Mete
  19. Sulhi Ceylan

Son Eklenenler

  • Tarhana İçen Çocukların Sosyolojisi III

    Bilal Can
    20.01.2021

  • Sezai Karakoç’un Hatıraları – 2

    Sizden Gelenler
    19.01.2021

  • Edebifikir Kitap Pusulası: Hatırat

    Abdurrahman Mıhçıoğlu
    18.01.2021

  • Revü Gülütü

    Sizden Gelenler
    16.01.2021

  • Bilgi ve Düşünce Faaliyeti

    Salih Mirzabeyoğlu
    15.01.2021

Çok Okunanlar

  • Ayrılık Sevdaya Dahil
  • Doğruluk ve Gerçeklik
  • Türkçe Sözlükleri
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Derin Yapılanma
  • Poetika Kelimesinin Tanımı ve Mahiyeti
  • Niçin Sevdiniz?
  • İletişim
  • Suyum Unum Buğdayım

Kategoriler

  • 2050
  • 2119
  • Buz Gibi Ofsayt!
  • Cemil Meriç
  • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
  • Deneme
  • Dergi
  • Dosyalar
  • Edebifikir Haber Ajansı
  • Fikir
  • Günlük
  • Haber
  • Hatıra Saklama Ofisi
  • Haykırış
  • Hikâye
  • Hikmet
  • İsmet Özel
  • Karikatür
  • Kitap
  • Kitap Pusulası
  • Mektup
  • Mısra Güzeli
  • Nümayiş
  • Orada Neler Oluyor?
  • Poetika
  • Portre
  • Sezai Karakoç
  • Şiir
  • Sinema
  • Sorgulama
  • Söyleşi
  • Sözlük
  • Vasiyetim
  • Video

Sayfalar

  • Ana Sayfa
  • Derin Yapılanma
  • Dosyalar
  • İletişim
  • Racon
  • Sen de Yaz

Seçmeler

  • 1

    Şeffaflık Toplumu

    By EdebiFikir
    Künye: Byung-Chul Han, Şeffaflık...
  • Anasayfa
  • İletişim
Copyright 2017 - Tüm hakları Edebifikir.com'a aittir...