Yazılar:
  • Kahraman Öldüğünde
  • Zihniyet ve Din
  • Eski Bir Dosttan Gelen Mektup
  • Kısa Bir Anın Fotoğrafı Yahut Modern Babil Efsanesi
  • Mezar Saati
  • Yakaza
EdebiFikir logo
eylem bir kız ismi değildir!
  • Anasayfa
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Derin Yapılanma
  • İletişim
  • Kategoriler
    • Buz Gibi Ofsayt!
    • Deneme
    • Dergi
    • Edebifikir Haber Ajansı
    • Fikir
    • Günlük
    • Haber
    • Hatıra Saklama Ofisi
    • Haykırış
    • Hikâye
    • Hikmet
    • Karikatür
    • Mektup
    • Mısra Güzeli
    • Kitap
    • Nümayiş
    • Poetika
    • Portre
    • Söyleşi
    • Şiir
    • Sinema
    • Sokağın Nabzı
    • Sorgulama
    • Video
  • Dosyalar
    • Cemil Meriç
    • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
    • Devrim
    • İsmet Özel
    • Kitap Pusulası
    • Sâdî Şirâzî
    • Sezai Karakoç
    • Sözlük
    • Vasiyetim
    • Yenilgi
    • 2119
    • 2050
  • Anasayfa
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Derin Yapılanma
  • İletişim
  • Kategoriler
    • Buz Gibi Ofsayt!
    • Deneme
    • Dergi
    • Edebifikir Haber Ajansı
    • Fikir
    • Günlük
    • Haber
    • Hatıra Saklama Ofisi
    • Haykırış
    • Hikâye
    • Hikmet
    • Karikatür
    • Mektup
    • Mısra Güzeli
    • Kitap
    • Nümayiş
    • Poetika
    • Portre
    • Söyleşi
    • Şiir
    • Sinema
    • Sokağın Nabzı
    • Sorgulama
    • Video
  • Dosyalar
    • Cemil Meriç
    • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
    • Devrim
    • İsmet Özel
    • Kitap Pusulası
    • Sâdî Şirâzî
    • Sezai Karakoç
    • Sözlük
    • Vasiyetim
    • Yenilgi
    • 2119
    • 2050

Sadi Özgür: “Wikilala Osmanlı Türkçesi veri tabanıdır.”

EdebiFikir  |  28/09/2021  |  Kategori : Söyleşi   |  Okunma:

www.wikilala.com, matbaanın kullanılmaya başladığı tarihten, harf devrimine kadarki süreçte basılan tüm Osmanlıca metinleri tek bir çatı altında toplamayı amaçlayan dijital bir kütüphane. Edebifikir okurlarını Wikilala hakkında bilgilendirmek için Proje Direktörü Sadi Özgür ile bir söyleşi gerçekleştirdik.

***

İsim bulma her zaman zorlandığımız bir konudur. Özellikle büyük projelerde bu iş giderek zorlaşır. Daha önce Wikil-Ala gibi bir çağrışımla karşılaştığınızı ancak Wikilala isminin, Wikipedia ve Osmanlı’daki şehzade hocası olan Lala’dan mülhem olduğunu söylediniz. İsimlendirme süreci nasıl gelişti?

Evet, isim koymak zor. Ama bunu da şöyle düşünebiliriz; nasıl ki bir makale ya da projenin özeti en son yazılmalıysa belki de isim en son düşünülmeli. Çünkü projenin tasarımı ve inşâsı sırasında zihin meseleye yoğunlaştığı için daha devingen oluyor ve daha fazla ihtimal/alternatif ortaya çıkabiliyor. Bizde de öyle oldu. Projenin başlamasının ardından ismi çıktı ortaya.

Wikilala nedir? Wikilala için Osmanlı’nın Google’ı olduğunu ve bir tür Rönesans özelliği taşıdığını düşünüyorsunuz. İsmiyle birlikte düşünecek olursak yaptığınız benzetmeleri nasıl anlamalıyız?

Bu iki soruyu beraber cevaplayayım izninizle. Wikilala bir Osmanlı Türkçesi veri tabanı. Benzerlerinden ayrılan tarafı da bu veri tabanındaki dokümanlara hem Latin hem de Arap harflerini kullanarak erişim imkânı bulabiliyorsunuz. İsmi de, daha önce de belirttiğimiz gibi, “hızlı-lala” yani rehber anlamında. Milyonlarca sayfa içinde aradığınızı saniyeler içerisinde bulabilmenize olanak tanıyan böyle bir sistemi hızlı diye isimlendirmekten başka çaremiz yoktu. (gülüşmeler)

Yaptığınız bir açıklamada, harf devrimiyle beraber Osmanlı döneminden ciddi bir kopuş yaşandığını, toplumun ve akademinin Osmanlı’nın kültürel, sosyal ve siyasi birikiminden habersiz kaldığını dile getirdiniz. Yaşanan kopuşun tamirinde Wikilala bizlere nasıl bir çözüm sunuyor?

İbrahim Müteferrika’nın ilk Türkçe matbaacılık faaliyetini başlattığı 1729 yılından harf devrimine yani 1928 yılına kadar geçen 200 yıllık süreçte kitap, dergi, gazete vb. yazılı olarak üretilen milyonlarca sayfa dokümana, siz birkaç saniyede ve mümkün olan en kolay şekilde ulaşabiliyorsunuz. Bunun adı çok açık bir devrimdir ve bir nevi kültürel rehabilitasyon için de inanılmaz bir araçtır bu.

Osmanlıca okur-yazar olmanın ve yüz sene önceki kültürün izini sürmenin toplumsal olarak bize nasıl bir katkısı olabilir?

Eğer toplum olarak yaşadıklarınızı “tarih” diye isimlendirmek istiyor ve bunların basit bir “geçmiş” olmasını istemiyorsanız; bu birikime ve mirasa sahip çıkmak zorundasınız. Osmanlıca, söz konusu mirasın kaydedildiği ve bugüne aktarıldığı önemli bir araçtır. Haliyle “tarih”imiz diyebileceğimiz geçmişi onun sayesinde keşfedebilir ve sağlıklı değerlendirebiliriz.

Karşılaştığım şikâyetler genellikle sayfanın geç yüklenmesi ve yapılan aramalarda herhangi bir sonuçla karşılaşamama şeklindeydi. Bu tarz sorunların çözümüyle birlikte önümüzdeki süreçte bizi ne tür yenilikler bekliyor?

Hız sorununu artık çözdük. Ayrıca “sen de yükle” butonu da aktifleştirildi. Dolayısıyla veri tabanındaki içerik giderek kabarıyor, bu da arananların bulunabilme ihtimalini artırıyor. Bu kapsamda sistemin arka planda kullandığı “sözlük” de geliştiriliyor ve bu da içeriğe daha geniş kesimlerin ulaşabilmesini mümkün kılacak.

Çevriyazı ve sadeleştirme çalışmaları olacağını söylediniz. Okurlar ve araştırmacılar Osmanlıca metinleri günümüz Türkçesi ile de okuyup, karşılaştırma yapabilme imkânına sahip olacaklar. Bu zorlu bir süreç olsa gerek. Bunun için ne kadar bekleyeceğiz?

Süreç teknik açıdan oldukça karmaşık ve uğraştırıcı… Ama çevriyazı özelliği 2022 yılı içinde büyük oranda yerleşmiş ve kullanıma hazır hale getirilmiş olacak diye umuyor ve ona göre çalışıyoruz. Sadeleştirme işiyse çeviri özelliğinden daha sonra faal olabilecek görünüyor.

Yapılan işin zahmetli olduğu apaçık. Zahmetli işlerde geri döndüğümüz çok olur. Sizin de vazgeçip geri dönmek istediğiniz anlar oldu mu? Olduysa kendinizi nasıl motive ettiniz?

Aslında bu proje bir mecburiyet… Yani bu işi ya çözeceğiz ya da çözeceğiz! Yoksa birileri, buradan uzak bir memlekette sahip olduğumuz bu mirasa erişmek için benzer yöntemler geliştirebilir ve tereciye tere satmaya kalkabilir. Tere bizim; en iyi tereci de bizden olur. Olmalı…

Muhtelif kaynaklardan eserler topladığınızı öğrendik. Eser sahiplerinin yardımcı olmak istemediği durumlar oluyor mu? Ya da eserlerin izini sürerken can sıkıcı şeylerle karşılaşıyor musunuz?

Proje, cidden ilham verici ve kiminle paylaştıysak hemen hepsi şevkle destek olmak için can attı. Dolayısıyla köstek olan kimseyle karşılaşmadık, diyebilirim. Bir iki kurumla dilediğimiz düzeyde işbirliği yapamadık; ama bunlar gayet olağan ve sıradan şeyler.

Günümüzde dijital ortamda çeşitli arşivler mevcut. Wikilala’yı diğer arşivlerden ayıran özellikler nedir? Meraklı bir okur Wikilala’yı neden tercih etmeli?

Osmanlıca içerik peşindeyseniz; metinden resme, paradan kitabeye Osmanlı döneminde üretilen herhangi bir malzemeye erişmek istiyorsanız Wikilala’yı ziyaret etmemek size hem zaman kaybettirecek hem de sizi, ufkunuzu daraltmak riskiyle baş başa bırakacaktır.

Dijital arşiv ve kütüphanecilikte yeterli olduğumuzu düşünüyor musunuz?

Batı kütüphaneleriyle kıyaslandığında şüphesiz nispî anlamda gerideyiz; ama son yıllarda yapılan kamu hamleleri, özel teşebbüsün de bu yönde geliştirdiği teşebbüsler aradaki mesafeyi hızla kapatıyor. Umuyorum Wikilala’da Türkiye adına bir yüz akı projesi oldu, daha da olacak…

Söyleşiyi gerçekleştiren: İbrahim Orhun Kaplan

Tweet

Bir cevap yazın Cancel reply

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Önceki Yazı

Bedri Gencer: Geleneksel Osmanlı Anlaşılmadan Modernleşen Osmanlı Anlaşılamaz

Sonraki Yazı

Kusursuz Yazarlar, Kâğıttan Metinler: TARİH-LENK

İlgili Yazılar

  • Yazarlarımızla Hasbihal: Muhammed Furkan Kâhya

    Muhammed Furkan Kâhya
    Edebifikir okurları için,...
  • 10

    Yazarlarımızla Hasbihal: Celal Kuru

    Celal Kuru
    Edebifikir okurları için,...
  • Muhammed Enes Topgül: “Yolculuk yoksa ilim yok denebilir.”

    EdebiFikir
    Muhammed Enes Topgül ile, bir...
  • 3

    Yazarlarımızla Hasbihal: Mehmet Raşit Küçükkürtül

    Mehmet Raşit Küçükkürtül
    Edebifikir okurları için,...
Facebook
Twitter
YouTube
Instagram

Son Yorumlar

  • Kahraman Öldüğünde için hasna para
  • Kahraman Öldüğünde için H. G.
  • Mezar Saati için A.
  • Örümcek Adamın Bundan Haberi Var mı? için Padavra
  • Kısa Bir Anın Fotoğrafı Yahut Modern Babil Efsanesi için can
  • Eski Bir Dosttan Gelen Mektup için A.b
  • Eski Bir Dosttan Gelen Mektup için #TTB
  • Tarhana İçen Çocukların Sosyolojisi VII için Tahir Tarık
  • Kısa Bir Anın Fotoğrafı Yahut Modern Babil Efsanesi için KöstekliSaatKösteği
  • ben bugün düşüyorum için Derya

Yazarlar

  1. Abdullah Karaca
  2. Adem Suvağcı
  3. Bahadır Dadak
  4. Bilal Can
  5. Celal Kuru
  6. Cüneyt Dal
  7. Davut Bayraklı
  8. Feyyaz Kandemir
  9. İbrahim Halil Aslan
  10. İbrahim Orhun Kaplan
  11. Mehmet Emir
  12. Mehmet Erikli
  13. Mehmet Raşit Küçükkürtül
  14. Mücahit Emin Türk
  15. Muhammed Furkan Kâhya
  16. Muhammet Emin Oyar
  17. Ömer Ertürk
  18. Ömer Can Coşkun
  19. Şadiye Sare Kaplan
  20. Sizden Gelenler
  21. Süleyman Mete
  22. Sulhi Ceylan

Son Eklenenler

  • Kahraman Öldüğünde

    Sizden Gelenler
    30.06.2022

  • Zihniyet ve Din

    EdebiFikir
    29.06.2022

  • Eski Bir Dosttan Gelen Mektup

    Tahir Tarık Balıkçı
    28.06.2022

  • Kısa Bir Anın Fotoğrafı Yahut Modern Babil Efsanesi

    Mehmet Erikli
    27.06.2022

  • Mezar Saati

    Sulhi Ceylan
    26.06.2022

Kategoriler

  • 2050
  • 2119
  • Buz Gibi Ofsayt!
  • Cemil Meriç
  • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
  • Deneme
  • Dergi
  • Devrim
  • Dosyalar
  • Edebifikir Haber Ajansı
  • Fikir
  • Genel
  • Günlük
  • Haber
  • Hatıra Saklama Ofisi
  • Haykırış
  • Hikâye
  • Hikmet
  • İsmet Özel
  • Karikatür
  • Kitap
  • Kitap Pusulası
  • Mektup
  • Mısra Güzeli
  • Nümayiş
  • Orada Neler Oluyor?
  • Poetika
  • Portre
  • Sâdî Şirâzî
  • Sezai Karakoç
  • Şiir
  • Sinema
  • Sokağın Nabzı
  • Sorgulama
  • Söyleşi
  • Sözlük
  • Vasiyetim
  • Video
  • Yenilgi

Sayfalar

  • Ana Sayfa
  • Derin Yapılanma
  • Dosyalar
  • İletişim
  • Racon
  • Sen de Yaz

Seçmeler

  • Tarih Nedir?

    By EdebiFikir
    Künye: Tarih Nedir, Edward Hallett...
  • Anasayfa
  • İletişim
Copyright 2017 - Tüm hakları Edebifikir.com'a aittir...