Yazılar:
  • Edebifikir Kitap Pusulası: Hatırat
  • Revü Gülütü
  • Bilgi ve Düşünce Faaliyeti
  • Sırrı Fâş Eylemek
  • yekinen
  • Tarhana İçen Çocukların Sosyolojisi II
EdebiFikir logo
eylem bir kız ismi değildir!
  • Anasayfa
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Derin Yapılanma
  • İletişim
  • Kategoriler
    • Buz Gibi Ofsayt!
    • Deneme
    • Dergi
    • Edebifikir Haber Ajansı
    • Fikir
    • Günlük
    • Haber
    • Hatıra Saklama Ofisi
    • Haykırış
    • Hikâye
    • Hikmet
    • Karikatür
    • Mektup
    • Mısra Güzeli
    • Kitap
    • Nümayiş
    • Poetika
    • Portre
    • Söyleşi
    • Şiir
    • Sinema
    • Sorgulama
    • Video
  • Dosyalar
    • Cemil Meriç
    • İsmet Özel
    • Kitap Pusulası
    • Sezai Karakoç
    • Vasiyetim
    • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
    • Sözlük
    • 2119
    • 2050
  • Anasayfa
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Derin Yapılanma
  • İletişim
  • Kategoriler
    • Buz Gibi Ofsayt!
    • Deneme
    • Dergi
    • Edebifikir Haber Ajansı
    • Fikir
    • Günlük
    • Haber
    • Hatıra Saklama Ofisi
    • Haykırış
    • Hikâye
    • Hikmet
    • Karikatür
    • Mektup
    • Mısra Güzeli
    • Kitap
    • Nümayiş
    • Poetika
    • Portre
    • Söyleşi
    • Şiir
    • Sinema
    • Sorgulama
    • Video
  • Dosyalar
    • Cemil Meriç
    • İsmet Özel
    • Kitap Pusulası
    • Sezai Karakoç
    • Vasiyetim
    • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
    • Sözlük
    • 2119
    • 2050

“zübük” filmine dair bir tenkit

Mehmet Raşit Küçükkürtül  |  12/08/2020  |  Kategori : Sinema   |  Okunma:1.402

3

türkiye’deki siyasî yapı, kökü osmanlı devirlerine uzanan ikiliği bünyesinde taşımaktadır. bu ikiliğin birinci tarafında merkez bürokrasisi, ordu ve bunlarla menfaat ilişkisi kurmuş sermaye çevrelerinden oluşur. ikinci tarafta ise taşralı esnaf, eşraf, çiftçi gibi unsurlar ve bunlarla ilişkili diğer sosyal oluşumlar yer alır. tarihimiz boyunca bu ikiliğin çeşitli ifadeleri olmuştur: alaturka-alafranga, asrî-mürtecî, ilerici-gerici, sağcı-solcu, laik-muhafazakâr gibi çeşitli ikilikler türkiye’deki bu tarihî toplumsal zıtlaşmanın farklı zamanlarda ortaya çıkan yüzleri olmuştur. bu zıtlaşma içerisinde ulemâ sınıfı, medrese çevreleri merkez bürokrasisinin ve ordunun yanında yer almıştır. batılılaşmanın kuvvetlenmesiyle ulemânın yerini aydınlar ve üniversite çevreleri almaya başlamıştır. sınıflaşma ve erk olma imkânı elde edemeyen aydınlar merkez bürokrasisinin ürettiği siyasetin meşrulaştırıcı ve propagandacısı olmak durumunda kalmışlardır.

aziz nesin, türkiye’deki bu ikili sosyal ve siyasî yapının “ilerici aydın” şemasında yer alan bir yazardır. “zübük” adıyla yazdığı roman 1961 yılında neşredilmiştir. zübük kelimesi, adnan menderes’e yakıştırılan “zeybek” sıfatından türetilmiş bir kelimedir. 1961 yılı, adnan menderes’in idam edildiği, bir yandan da matbuatta aleyhinde her türden eleştirilerin, hakaretlerin, küfürlerin, nefretin yer aldığı bir yıldır. aziz nesin de “birinci taraf”ta yer alan bir aydın olarak 27 mayıs 1960 darbesini “ilerici” bir hareket olarak değerlendirmiş ve adnan menderes’i, demokrat parti’yi ve bunların arkasında kesimleri eleştirmek için kaba, köy ortaoyunun lümpen üslûbunu kullanan bir roman yazmıştır. filmde yer alan “destek partisi” demokrat parti’yi, huzur partisi ise halk partisi’ni (cumuhriyet halk partisi) temsil eder. zübük filmi, aziz nesin’in romanının yayınlanmasından yirmi yıl sonra sinema filmine aktarılmıştır. zübük karakterinin, süleyman demirel tipinden de unsurlar alarak geliştirildiği görülür.

yukarıda açıkladığımız ikiliğin ikinci tarafında yer alan kesimleri, birinci taraftakiler köylü kurnazlığı, fırsatçılık, cahillik ve dolandırıcılıkla suçlamaya meyillidirler. taşradaki, kırsaldaki kitlelerin modernleşmeyle beraber köyden şehre göçmesi, genişleyen modern devletin bünyesine dâhil olmaya başlaması, çok partili hayata geçilmesiyle yeni partilerde yer almaları toplumdaki bu ikiliği iyiden iyiye gün yüzüne çıkarmıştır.

filmde sağ siyasetin farklı kolları, zübük karakteri üzerinden karikatürleştirilir. necmettin erbakan’ın kullandığı “manevî kalkınma” söylemi, demokrat-adalet partisi çizgisinin “demokrasi” söylemi, süleyman demirel’in fötr şapkası kullanılan unsurlardır. zübük’ün karşısına onu “rüşvetçi, sömürücü” diye eleştiren bir siyasî rakip vardır. filmde “sömürücü” sıfatıyla sol jargonu, “manevî kalkınma” ifadesiyle 1970’lerde belirginleşmeye başlayan “islâmcı” jargonu öykünün içerisine ustaca yerleştirir.

film sosyal eğilimlerin siyaset sahnesine taşınmasını tartışmaz, sorgulamaz; sosyal eğilimlerin psikolojik yönleri ötelenerek siyasî söylemlerin gölgesine itilmektedir. sözgelimi, terzi cemal’in kardeşinin niçin okuyacak imkân bulamadığı sorgulanmazken mektep ile cami arasında karşıtlık kurarak cami ile cehalet arasında irtibat varmış gibi gösterilmiştir. “siyasal temeller” bölümünde vurguladığımız türkiye’deki ikiliğin görünümlerinden biri de bu cami-mektep karşıtlığıdır. “sultan süleyman” adına cami isteyen halkın bu duygusunun altında güçlü devlet olma, kendi geleneksel ve dinsel değerlerinden kopmama yatmaktadır. fakat “evinde namaz kıldığını” söyleyen takiyyeci zübük ile cami-mektep karşıtlığını yönetmeyi beceremeyen “ilerici” avukat burhan gibi “iki beynamaz arasında” kalan halkın bilinçaltındaki gelişip içeriği zenginleşmemiş talepler dikkate alınmaz. filmin okumasına göre halk kandırılan, sürülen, cahil bir topluluktur. osmanlı’dan beri gelen “reaya” anlayışı, aslında “siyasal temeller” bölümünde anlattığımız ikili yapının iki tarafının da taşıdığı bir anlayıştır. çünkü türkiye’de ekonomik temelli sınıflaşma tam olarak gerçekleşmemiştir. halk, günü kurtarmak adına merkez-taşra güçlerinin mücadelesinde günün koşullarına göre konumlanmaktadır. bu bağlamda, ikinci meşrutiyet’in ilânından sonra ve 1946’da çok partili hayata geçince ortaya çıkan partilerin nasıl engellendiği ve türkiye’nin iki partili yapıya zorlandığı incelenmeye değerdir.

film, sosyal yapıyı okumakta oldukça başarısız denebilir. ahlaksızlık ve dolandırıcılık gibi yozlaşmanın eseri olan kötü özellikler, bütünüyle siyaset kurumuna, siyaset kurumunun da sağcı olan tarafına indirgenmiştir. “güneş motel” meselesine yapılan atıflar sol siyasetin zaaflarına dokunmaz. öte yandan, yozlaşma söz konusuysa bunu toplumsal olan her yerde aramak gerekir. belki de şiddetli, hızlı, keskin modern dönüşümlerin girdabında artan toplumsal yozlaşmalarda zübük, sahtekâr olduğu için değil “en sahtekâr” olduğu için öne çıkmaktadır. onun sahtekârlığını toplumun her yerinde aramak gerekecektir. her ne kadar filmin sonunda “herkesin zübüklüğü”nden kurtulması vurgulansa da bu harcıâlem, özensiz bir vurgudur çünkü eleştirinin sorumluluğu alınmamıştır, senarist atıf yılmaz, romanın yazarı aziz nesin’i bu son vurguyla kurtarmış gibidir.

(kahramanmaraş / 1441 ramazan)

mehmet raşit küçükkürtül

Tweet

3 Yorum

  1. gişe memuru 13.08.2020 18:43:14

    küçükkürtül’le popcorn ve ice tea eşliğinde avengers izlemeyi isterdim

    Cevapla
  2. i 13.08.2020 00:56:25

    mehmet raşit hocam ellerine sağlık. küçük bir ekleme yaparak yazınıza yorum yazmak istedim.

    “film, sosyal yapıyı okumakta oldukça başarısız denebilir.” cümlesini iyi niyet göstergesi olarak yazdığınızı düşünüyorum. şahsi görüşüm ne filmin ne de romanın sosyal yapıyı okuma gibi bir gayesi olduğunu zannetmiyorum. sosyal yapıyı okumaktan ziyade topluma belli bir sistemi dayatma amacı ile kurgulanmış olduğunu hissedebiliyoruz. belli bir siyasi düşünceyi veya siyasi kişiliği eleştirmekten ziyade toplumun gelenek ve göreneklerini hedef alan ve de dini değerlere uzanan bir çamur atma gayretidir yeşilçamın en önemli amacı.

    Cevapla
  3. İffet Özel 13.08.2020 00:27:37

    Kitap da film de Türk halkını çok güzel anlatmıştır. Gayet başarılıdır. Küçükkürtül, inancının etkisiyle at gözlüğü takmadan gerçeklerle yüzleşmek yazsaydı keşke. Birilerini ki bu Türk olur, Kürt olur, Müslüman olur, ateist olur fark etmez; ne toptan temize çıkarmaya gerek vardır ne de toptan çöpe atmaya. Hülasa, Aziz Nesin’in Küçükkürtül’den daha az önyargılı olduğunu söyleyebiliriz.

    Cevapla

Bir cevap yazın Cancel reply

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Önceki Yazı

Aklın Düşsel Labirenti

Sonraki Yazı

İşaret Fişeği ve Seyretme Sanatı

İlgili Yazılar

  • 2

    Zübde-i Âdem: Dilsiz

    Adem Suvağcı
    İnsan, varoluşun başlangıcından bu...
  • 7

    “karartma geceleri” filmine dair bir deneme

    Mehmet Raşit Küçükkürtül
    ideolojik temeller  türkiye’de...
  • 4

    İzlenmesi Gereken On Beş Tarih Belgeseli

    Ömer Ertürk
    Üniversite yıllarımda bir hocam:...
  • 1

    Geriye Çocukların Acısı Kalıyor

    Süleyman Salih
    Süleyman Salih, 21 Eylül’de vizyona...
Facebook
Twitter
YouTube
Instagram

Son Yorumlar

  • En Sevdiğimiz Kitap İsimleri için Ambrosia
  • Sırrı Fâş Eylemek için Nagehan
  • Revü Gülütü için Nesnâs
  • Revü Gülütü için Yarı donuk hevesimi ellerine veriyorum
  • Tarhana İçen Çocukların Sosyolojisi II için Kardeş
  • Sırrı Fâş Eylemek için Meclis-i Mebusan
  • Bir Başka Açıdan “Yedinci Gün” için zeynep
  • yekinen için m. fatih
  • Kütüphanemizde duran ama okumadığımız kitaplar bize ne öğretir? – 5 için kütüphanesinden uzak üniversiteli
  • yekinen için Meclis-i Şuara

Çok Okunanlar

  • Ayrılık Sevdaya Dahil
  • Doğruluk ve Gerçeklik
  • Türkçe Sözlükleri
  • Poetika Kelimesinin Tanımı ve Mahiyeti
  • Niçin Sevdiniz?
  • Suyum Unum Buğdayım
  • Ölüm Risalesi
  • “İyi de çocuk pencereden de düşebilir!”
  • Herkese Selam Sana Hasret
  • Genç Werther’in Acıları

Yazarlar

  1. Abdullah Karaca
  2. Adem Suvağcı
  3. Bahadır Dadak
  4. Bilal Can
  5. Celal Kuru
  6. Cüneyt Dal
  7. Davut Bayraklı
  8. Feyyaz Kandemir
  9. İbrahim Halil Aslan
  10. Mehmet Erikli
  11. Mehmet Raşit Küçükkürtül
  12. Mücahit Emin Türk
  13. Muhammed Furkan Kâhya
  14. Muhammet Emin Oyar
  15. Ömer Ertürk
  16. Ömer Can Coşkun
  17. Sizden Gelenler
  18. Süleyman Mete
  19. Sulhi Ceylan

Son Eklenenler

  • Edebifikir Kitap Pusulası: Hatırat

    Abdurrahman Mıhçıoğlu
    18.01.2021

  • Revü Gülütü

    Sizden Gelenler
    16.01.2021

  • Bilgi ve Düşünce Faaliyeti

    Salih Mirzabeyoğlu
    15.01.2021

  • Sırrı Fâş Eylemek

    Sulhi Ceylan
    14.01.2021

  • yekinen

    Feyyaz Kandemir
    13.01.2021

Çok Okunanlar

  • Ayrılık Sevdaya Dahil
  • Doğruluk ve Gerçeklik
  • Türkçe Sözlükleri
  • Racon
  • Sen de Yaz
  • Derin Yapılanma
  • Poetika Kelimesinin Tanımı ve Mahiyeti
  • Niçin Sevdiniz?
  • İletişim
  • Suyum Unum Buğdayım

Kategoriler

  • 2050
  • 2119
  • Buz Gibi Ofsayt!
  • Cemil Meriç
  • Darbe Gecesi Ne Yaptınız?
  • Deneme
  • Dergi
  • Dosyalar
  • Edebifikir Haber Ajansı
  • Fikir
  • Günlük
  • Haber
  • Hatıra Saklama Ofisi
  • Haykırış
  • Hikâye
  • Hikmet
  • İsmet Özel
  • Karikatür
  • Kitap
  • Kitap Pusulası
  • Mektup
  • Mısra Güzeli
  • Nümayiş
  • Orada Neler Oluyor?
  • Poetika
  • Portre
  • Sezai Karakoç
  • Şiir
  • Sinema
  • Sorgulama
  • Söyleşi
  • Sözlük
  • Vasiyetim
  • Video

Sayfalar

  • Ana Sayfa
  • Derin Yapılanma
  • Dosyalar
  • İletişim
  • Racon
  • Sen de Yaz

Seçmeler

  • 1

    Eylem Var

    By EdebiFikir
    Bu aralar, canımızın sıkılmasına...
  • Anasayfa
  • İletişim
Copyright 2017 - Tüm hakları Edebifikir.com'a aittir...